Nederlandse handel via waardeketens vooral op Europa gericht

Standaard uitvoercijfers verhullen economische afhankelijkheden

Tegenwoordig zijn productieprocessen sterk internationaal gefragmenteerd. Hierdoor bestaat de Nederlandse uitvoer niet alleen uit Nederlandse toegevoegde waarde, maar ook uit buitenlandse waarde. De waarde die bijvoorbeeld door een Nederlandse bandenfabrikant wordt uitgevoerd, is niet gelijk aan de waarde die de Nederlandse economie heeft toegevoegd. Om banden te fabriceren moet namelijk rubber worden ingevoerd. Bovendien wordt niet alle Nederlandse uitvoer in het bestemmingsland geconsumeerd; een deel wordt doorgevoerd naar landen daarbuiten. Standaard uitvoercijfers geven weer hoeveel euro’s een land uitvoert naar het buitenland, maar leveren geen informatie over hoeveel de Nederlandse economie hieraan verdient en waar de uiteindelijke eindverbruiker van deze Nederlandse waarde zich bevindt. Dit laatste is van belang om de verwevenheden met andere economieën in kaart te brengen. 

Europese economieën sterk met elkaar verweven

Europese landen handelen voornamelijk met elkaar, waarbij regionale waardeketens een belangrijke rol spelen. Zo eindigt gemiddeld 45% van de waarde die een Europees land toevoegt aan zijn uitvoer van goederen en diensten in een ander EU-land. Europese economieën zijn op deze manier dus sterk met elkaar verbonden. Dat geldt zeker voor ons land. Figuur 1 laat zien dat 51% van de Nederlandse toegevoegde waarde in de uitvoer eindigt in de EU, terwijl bijvoorbeeld van de Britse waarde in de uitvoer minder dan 40% in Europa eindigt. Ter vergelijking, de VS - qua grootte een vergelijkbare economie als de Europese Unie – is als tweede grootste afzetmarkt van Nederland verantwoordelijk voor 10% van de vraag naar Nederlandse waarde in de uitvoer. In China eindigt ongeveer 4% van de Nederlandse waarde.

Figuur 1. Percentage van de toegevoegde waarde in de uitvoer dat bestemd is voor de EU, per land  

Bron: DNB-berekening o.b.v. de Trade in Value Added (TiVA) database 2015 van de OESO.

Europa is voor Nederland niet alleen belangrijk als afzetmarkt, maar ook als toeleveringsmarkt. Zo importeert Nederland bijvoorbeeld tussenproducten uit het buitenland die vervolgens in Nederland worden bewerkt en daarna worden geëxporteerd. Van de buitenlandse waarde die gebruikt wordt voor onze uitvoer komt 44% uit Europa, terwijl uit bijvoorbeeld China en Japan respectievelijk 3,8% en 3,5% afkomstig is. De Nederlandse waardeketenhandel is dus voornamelijk op Europa gericht. 

Europese samenwerking is in het belang van Nederland

Als kleine open economie is Nederland voor een belangrijk deel afhankelijk van de economische ontwikkelingen binnen Europa. Hoewel de coronapandemie aanleiding geeft tot herbezinning van de internationale handel, is het belangrijk te waken voor nationalistische en protectionistische tendensen als reactie op deze crisis. De onderlinge afhankelijkheid van Europese landen onderstreept juist het belang van samenwerking, bijvoorbeeld door een gecoördineerde Europese beleidsreactie als antwoord op de coronacrisis.