Consolidatie pensioensector zet onverminderd door

Daling van het aantal pensioenfondsen

De consolidatie in de Nederlandse pensioensector is al langere tijd aan de gang. Waren er eind 1998 nog 1.042 pensioenfondsen, eind 2008, tien jaar later, was dat aantal gedaald naar 656. Inmiddels, weer bijna tien jaar later, zijn er nog 240 pensioenfondsen. Naar verwachting zal de consolidatie doorgaan: ongeveer 35 pensioenfondsen hebben een besluit tot liquidatie genomen en dat bij DNB gemeld.

Bestendiging aandeel algemene pensioenfondsen

Pensioenfondsen die niet zelfstandig willen doorgaan, kunnen de opgebouwde bezittingen en verplichtingen overdragen aan een andere pensioenuitvoerder door een collectieve waardeoverdracht of een juridische fusie. Onderstaande figuur laat zien naar welke instellingen dergelijke overdrachten hebben plaatsgevonden in de afgelopen drie jaren. Daarbij zijn de overdrachten meegenomen die hebben plaats gevonden in het kader van de liquidatie van ondernemingspensioenfondsen, bedrijfstakpensioenfondsen en beroepspensioenfondsen. Bij overdrachten naar algemene pensioenfondsen is daarbij onderscheid gemaakt tussen collectiviteitkringen waarin alleen de pensioenregeling van één enkele werkgever wordt uitgevoerd (single-client kring) en kringen waarin de pensioenregelingen van meerdere werkgevers (kunnen) worden uitgevoerd (multi-client kring).

Uit deze figuur blijkt dat met name algemene pensioenfondsen in 2017-2018 aanspraken hebben overgenomen van verdwijnende pensioenfondsen, waarbij het inkomende kapitaal voornamelijk in single-client kringen terecht is gekomen.

Overwegingen bij het kiezen van een overnemende pensioenuitvoerder

Pensioenfondsen besluiten vaak tot liquidatie vanwege een combinatie van ontwikkelingen, zoals stijgende kosten van de pensioenuitvoering, toenemende wettelijke eisen, moeite om geschikte bestuurders te vinden, de financiële positie of demografie van het fonds en de gang van zaken – fusies, faillissementen of wijziging pensioenregeling - bij de werkgever. Het is daarbij essentieel dat het bestuur van het pensioenfonds bij het kiezen van een overnemende pensioenuitvoerder rekening houdt met de aanleiding voor de liquidatie. De ene keuze sluit beter aan bij de actuele situatie en kwetsbaarheden dan de andere. Zo heeft een overgang naar een (nieuwe) single-client kring van een algemeen pensioenfonds (Apf) andere gevolgen voor de uitvoering van een pensioenregeling dan een overgang naar een bestaande collectiviteit (een ondernemingspensioenfonds, een bedrijfstakpensioenfonds, een beroepspensioenfonds of een multi-client kring van een Apf).

Bij de overgang naar een single-client kring wordt vaak beoogd om de kosten van pensioenuitvoering te verlagen, zonder dat het eigen karakter van (de uitvoering van) de pensioenregeling wordt aangetast. DNB constateert echter dat de kostenbesparing beperkt is, aangezien er voor de kring een geheel eigen pakket opgesteld wordt en de kosten ook gedragen moeten worden door dezelfde, mogelijk beperkte, groep deelnemers. Hoewel bij overdracht naar de single-client kring geen eigen bestuur meer nodig is, moet wel een eigen belanghebbendenorgaan of verantwoordingsorgaan worden ingericht voor de kring. Dat leidt meestal tot een kostenbesparing, maar lost niet per definitie het vraagstuk van de beschikbaarheid van geschikte leden voor het ingerichte nieuwe orgaan op. De financiële positie en de demografische en andere kenmerken van de overgedragen pensioenregeling veranderen niet bij de overgang naar een single-client kring, aangezien de nieuwe kring voor deze onderwerpen niets anders is dan een voortzetting van het oude pensioenfonds.

Bij de overgang naar een bestaande collectiviteit is het eigen karakter van die collectiviteit leidend. De collectiviteit is opgezet met een bepaalde achterliggende filosofie, is gebaseerd op een bepaalde risicohouding en indexatiebeleid en heeft haar eigen financiële positie. In de regel zal daarom het overdragende pensioenfonds er voor moeten zorgen dat de over te dragen pensioenregeling past binnen de bestaande collectiviteit. Het kan zijn dat daarbij moeilijke keuzes gemaakt moeten worden, met name ten aanzien van de financiële positie van het liquiderende pensioenfonds. Voor deelnemers is dit uiteraard heel vervelend. Het alternatief is echter dat de kwetsbaarheden worden doorgeschoven naar de toekomst. Of een bestaande collectiviteit een oplossing biedt voor demografische kwetsbaarheden van het liquiderende pensioenfonds, is afhankelijk van de situatie. Als de demografische samenstelling van het liquiderende pensioenfonds en van de betreffende collectiviteit vergelijkbaar zijn, worden demografische kwetsbaarheden mogelijk niet aangepakt. Dat kan wel als de demografische samenstellingen van elkaar verschillen, maar in dat geval moet de ontvangende pensioenuitvoerder wel aantonen dat die verschillende demografische samenstelling niet ten koste gaat van bepaalde groepen deelnemers, zoals de actieve jongeren.

DNB gaat in dialoog met de sector over belemmeringen en dilemma’s

Een zorgvuldige besluitvorming over de toekomst van het pensioenfonds, en de manier waarop invulling wordt gegeven aan dit besluit (zelfstandig voortbestaan of toch overdragen), kost tijd. Tegelijkertijd kan te lang uitstel ook tot een slechter resultaat voor de deelnemer leiden. DNB gaat daarom in 2019 met de sector in dialoog over belemmeringen en dilemma’s die pensioenfondsen in de praktijk ervaren bij het maken van keuzes ten aanzien van hun toekomst. DNB zal hier binnenkort op terugkomen, onder meer in de maandelijkse Nieuwsbrief Pensioenen. Pensioenfondsen die belemmeringen en dilemma’s ervaren, kunnen deze met DNB delen via het email adres cwo@dnb.nl.