De Nederlandse doorstroomsector krimpt sneller dan eerder werd aangenomen. Dat is een van de bevindingen uit een vijfjaarlijkse herziening van de cijfers over de betalingsbalans, waarvan DNB vandaag de resultaten publiceert.
© iStock
Tegelijkertijd met dit nieuwsbericht publiceert DNB het rapport ‘Internationale verwevenheid scherper in beeld', met daarin herziene cijfers over de betalingsbalans. Deze verbeterde cijfers creëren een scherper beeld van de economische relaties van Nederland met het buitenland.
Deze herziene cijfers zijn tot stand gekomen in een onderhoudsprogramma voor de Nederlandse macro-economische statistiek, de zogenoemde “benchmarkrevisie”. Dergelijk groot onderhoud wordt door DNB en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in lijn met Europees beleid elke vijf jaar uitgevoerd om nieuw beschikbare databronnen op te nemen en methoden aan te scherpen. De nieuwe gegevens bieden geïnteresseerden nieuwe inzichten en een langere tijdreeks van consistente gegevens over de betalingsbalans.
Bij De Nederlandsche Bank stellen we onafhankelijk statistieken op over de Nederlandse financiële sector en economie. Dit artikel is gebaseerd op die cijfers. Meer informatie over onze statistieken en alle dashboards vind je op de Statistiek homepage.
Nederland heeft een open economie en traditioneel een grote doorstroomsector (zie box), waarbij multinationals Nederland gebruiken als tussenstation voor investeringen in andere landen. In deze gevallen komen investeringen bijvoorbeeld vanuit buitenlandse moedermaatschappijen Nederland binnen en verlaten ze het land direct weer als uitgaande investeringen in buitenlandse dochtermaatschappijen. Dit fenomeen van kapitaal dat door Nederland loopt wordt ook wel ‘doorstroom’ genoemd.
Financiële holdings en kredietverstrekkers binnen het eigen concern worden ook wel doorstroomvennootschappen genoemd. Dit zijn Nederlands ingezetenen met nauwelijks of geen operationele activiteiten, maximaal vijf werknemers en een beperkte bijdrage aan het bruto binnenlands product (bbp).
Het betreft een diverse groep bedrijven. Zo zijn er bijvoorbeeld zogeheten Special Purpose Entities (SPE’s) die door een onderneming vaak om een enkele, specifieke (soms fiscale) reden worden opgericht, financieringsmaatschappijen van multinationals die geld ophalen op de obligatiemarkt en leningen verstrekken aan buitenlandse en binnenlandse dochtermaatschappijen, en houdstermaatschappijen met niet-financiële dochterondernemingen.
Doorstroomvennootschappen spelen vaak een belangrijke rol in de internationale doorstroom van winsten van multinationals. De financiële omvang van deze groep bedrijven is in internationaal perspectief groot: het betreft in Nederland ruwweg twee vijfde van de gehele financiële sector. Overigens vindt er naast deze 'doorstroom' in de financiële sector ook nog 'doorstroom' plaats via entiteiten die niet vallen onder een financiële onderneming. Deze vallen buiten de beschrijving in dit artikel.
De Nederlandse doorstroomsector piekte in 2016 in omvang tot het bruto binnenlands product (bbp). Dat jaar bedroeg de balansomvang van de sector € 4.832 miljard, ofwel 671% van het bbp, zo blijkt uit de gereviseerde cijfers. De omvang als percentage van het bbp nam sindsdien af, tot een balansomvang van € 4.567 miljard (512% van het bbp) in 2021, het einde van de herzieningsperiode.
Daarmee blijkt de krimp van de sector sterker dan eerder geraamd. In de periode 2016-2021 daalde de balansomvang met 159 procentpunt bbp in plaats van 137 procentpunt bbp.
Hoewel de herziening van de cijfers loopt tot 2021, blijkt de trend ook de voorbije twee jaar door te zetten. Zo was er in 2023 sprake van negatieve directe investeringen ter grootte van ruim € 320 miljard, en kwam de balansomvang van de doorstroomsector eind 2023 uit op 435% van het bbp (€ 4.648 miljard).
De daling is mogelijk het gevolg van verschillende nationale en internationale initiatieven en maatregelen die de laatste jaren zijn ingevoerd om belastingontwijking tegen te gaan. Voorbeelden hiervan zijn het Base erosion and profit shifting-project van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de wereldwijde minimumbelasting van 15% op de winsten van multinationals, en nationale wetgeving met betrekking tot bronbelasting. Deze initiatieven en maatregelen kunnen ondernemingen ertoe aanzetten om hun internationale bedrijfsstructuren te herzien.
Overigens blijkt na de herziening van de cijfers dat de Nederlandse doorstroomsector ook groter is dan eerder werd aangenomen: gemiddeld zo'n vijf procent in de periode 2010-2021. Over deze revisieperiode bedroeg de omvang van de sector gemiddeld € 4.241 miljard, ofwel € 202 miljard hoger dan eerder geraamd.
Dit hangt onder meer samen met een opwaartse bijstelling bij leningen die doorstroomvennootschappen hebben verstrekt aan buitenlandse (dochter)ondernemingen. Een andere factor is dat meer organisaties dan voorheen zijn geclassificeerd als doorstroomvennootschap.
Internationale verwevenheid scherper in beeld
Nederlandse verzekeraars en pensioenfondsen beleggen niet alleen direct in beursgenoteerde aandelen en bedrijfsobligaties, maar ook indirect, via beleggingsinstellingen.
Lees meer De CO2 voetafdruk van Nederlandse verzekeraars en pensioenfondsen scherper in beeld
‘We moedigen de financiële sector aan om de mogelijkheden van AI ten volle te benutten, maar wel binnen de kaders die de stabiliteit en integriteit van het financiële stelsel waarborgen en met inachtneming van onze waarden op het gebied van eerlijkheid, vrijheid en veiligheid’, zei Steven Maijoor..
Lees meer 2024: An AI odyssey
Op basis van een nieuw voorspelmodel verwacht DNB dat de Nederlandse economie in het derde kwartaal van 2024 groeit met 0,4% ten opzichte van het kwartaal ervoor. De onzekerheid van deze voorspelling is groot.
Lees meer DNB ontwikkelt nieuw model om economische groei op korte termijn te voorspellen
Toen bijna een eeuw geleden de Nederlandse centraal bankier Gerard Vissering Istanbul bezocht, was de centrale bank van de piepjonge Turkse republiek vooral ‘maar een centrale bank’, zo schreef hij in zijn dagboek.
Lees meer Klaas Knot treedt in de voetsporen van Gerard Vissering
