Monetair beleid: wat is het en hoe werkt het?

De ECB wil dat de inflatie onder, maar dicht bij de 2% per jaar is op de middellange termijn. Maar de prijzen van producten en diensten stijgen al jaren minder dan dit streven. Dat komt deels door structurele oorzaken waarop de ECB geen invloed heeft. Denk bijvoorbeeld aan globalisering en digitalisering. Door de gedaalde vraag naar goederen en diensten is de inflatie tijdens de coronacrisis verder gedaald. De uiteindelijke impact van de crisis op de inflatie is nog onduidelijk.

De ECB heeft geen directe invloed op stijgende en dalende prijzen. Maar de ECB heeft wel middelen om de inflatie indirect te beïnvloeden: de monetaire instrumenten. Er is een verschil tussen conventionele monetaire instrumenten, zoals de beleidsrentes, en onconventionele instrumenten, zoals aankoopprogramma’s.

Wat is ruim monetair beleid?

De ECB voert ruim monetair beleid als ze probeert de economie te stimuleren door met haar instrumenten voor lage rentes te zorgen voor huishoudens, bedrijven en overheden. Ze doet dit bijvoorbeeld tijdens een recessie, zoals tijdens de coronacrisis. Hierbij maakt de ECB gebruik van het rente-instrument of aankoopprogramma’s.

Hoe werkt het rente-instrument?

De ECB beïnvloedt de rente op de geldmarkt met de officiële beleidsrentes. Dat zijn de rentetarieven die banken aan de ECB betalen als ze daar geld lenen of geld op deposito aanhouden. De beleidsrente werkt onder normale omstandigheden als het gas- en rempedaal van de economie.

Rente beïnvloeden: rentestijging

Een hogere rente maakt het duurder om geld te lenen. Daardoor gaan mensen en bedrijven minder geld uitgeven. En dat zet een rem op de economie, waardoor prijzen minder snel zullen stijgen.

Rente beïnvloeden: renteverlaging

Een lage rente maakt het goedkoop om geld te lenen. Dat moet mensen en bedrijven stimuleren om meer te kopen en investeren. En dat moet de prijzen verhogen en de economie stimuleren. Ondanks dat de rente al jaren laag is, zien we dat de inflatie laag blijft.

Bij aankoopprogramma’s kopen de ECB en de centrale banken van de landen met de euro (het Eurosysteem) obligaties van marktpartijen, waardoor marktrentes dalen. Als gevolg hiervan stijgen de kredietverlening en bestedingen, waardoor de economische groei toeneemt. Een voorbeeld van deze aankoopprogramma’s zijn het Asset Purchase Programme (APP) en het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP). Het laatste programma is in maart 2020 opgezet naar aanleiding van de coronacrisis.

Wat is geldschepping?

Als gevolg van ruim monetair beleid neemt de vraag naar krediet toe. Banken spelen een belangrijke rol bij de voorziening van krediet. Op die manier wordt geld gecreëerd. Bekijk het filmpje om te zien wat geldschepping precies is en hoe het werkt.

De ECB wil weten wat inwoners van het eurogebied vinden van haar monetaire beleid. Doel is te kijken hoe ze haar hoofdtaak zo goed mogelijk kan uitvoeren: zorgen voor lage en stabiele inflatie in het eurogebied. De ECB kijkt bijvoorbeeld naar de instrumenten die ze hiervoor gebruikt, zoals de rente en het aankopen van obligaties. Maar ook welk inflatiecijfer — het percentage waarmee de prijzen stijgen — ze moet nastreven. Voor deze evaluatie van de beleidsstrategie gaat de ECB in heel Europa met mensen in gesprek, met inwoners, academici, leden van het Europees Parlement, vertegenwoordigers van de financiële sector en maatschappelijke organisaties. Als onderdeel van het Europees Stelsel van Centrale Banken is ook DNB op 26 november 2020 in gesprek gegaan met Nederlanders en maatschappelijke organisaties.

Wat is de rol van DNB en de ECB?

De ECB neemt maatregelen voor het eurogebied en alle centrale banken die daarbij zijn aangesloten. Klaas Knot, de president van DNB, zit als medebestuurder in de raad van bestuur van de ECB. Medewerkers van verschillende afdelingen van DNB adviseren Klaas Knot op dit gebied en nemen ook deel aan verschillende internationale overlegorganen.