Onze economie loopt op het eerste gezicht goed. Maar wie onder de motorkap kijkt, ziet verschillende onevenwichtigheden. Deze zijn tijdens de coronacrisis toegenomen. Sommige zijn een direct gevolg van de pandemie. Schulden van overheden in het eurogebied waren al hoog, maar zijn toegenomen door de steunprogramma’s die nodig waren om de economie op de been te houden. Het ruime monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) — lage rentes en opkoopprogramma’s — was net zo goed nodig, maar leidt ook tot risico’s en neveneffecten. Zo draagt het bij aan risicovol gedrag op financiële markten, wat zeepbelvorming in de hand kan werken.  

Andere onevenwichtigheden bestonden al langer, maar zijn tijdens de coronacrisis groter geworden. De tweedeling op de woningmarkt is toegenomen door de stijging van de huizenprijzen –  15% in 2021. Starters kunnen nauwelijks aan een betaalbare woning komen. En ook op de arbeidsmarkt zien we grote verschillen. Tijdens de coronacrisis werden Nederlanders met een flexibel contract harder getroffen dan mensen met een vast contract.

We moeten deze onevenwichtigheden rechttrekken, zodat we volgende generaties er niet mee opzadelen. Hoe? Overheden moeten hun schulden langzaam afbouwen, zodat ze weer buffers hebben voor een volgende crisis. Het monetair beleid moet normaliseren. De Nederlandse overheid moet de oververhitting op de woningmarkt tegengaan door de fiscale voordelen voor eigenwoningbezit geleidelijk af te bouwen. En het is belangrijk dat zij de verschillen tussen vaste en flexibele arbeidsrelaties verkleint.

De ontwikkeling naar een duurzamere economie is zonder meer de grootste transformatie waar onze economie voor staat. Klimaatverandering is geen risico aan de horizon meer. De overstromingen van afgelopen zomer in het zuiden van Nederland hebben dat laten dat zien.

Tijdens de klimaattop in Glasgow werden belangrijke nieuwe afspraken gemaakt om de wereldwijde CO2-uitstoot terug te dringen. Maar de internationale inspanningen zijn niet genoeg om de doelen van het Parijsakkoord van 2015 te halen. Belangrijkste dat moet gebeuren: een betere beprijzing van CO2-uitstoot. De prijs die vervuilers betalen voor hun uitstoot, is nog te vaak te laag. Het Fit For 55-pakket van de Europese Commissie is hierbij wel een stap in de goede richting.

In Nederland is ambitieus beleid nodig om de doelstelling uit het coalitieakkoord — 55% uitstootreductie in 2030 ten opzichte van 1990 — te realiseren. Het kabinet trekt EUR 35 miljard uit voor de klimaattransitie, maar de uiteindelijke effecten hangen af van de uitwerking. Ook voor de financiële sector is een belangrijke rol weggelegd. Financiële instellingen moeten de (financiële) risico’s van klimaatverandering goed inschatten. De financiering van projecten ter verduurzaming van de economie wordt dan vanzelf aantrekkelijker.

We betalen steeds vaker digitaal en de coronacrisis heeft dit versneld. Inmiddels zijn nog maar twee van de tien betalingen in de winkel contant. Die ontwikkeling heeft voordelen, want digitaal betalen is makkelijk. Maar er zijn ook keerzijdes. We worden afhankelijker van de elektronische betaalinfrastructuur en moeten voorkomen dat deze uitvalt, bijvoorbeeld door een cyberaanval. Met ons TIBER-programma testen wij of financiële instellingen weerbaar zijn tegen zulke aanvallen. En we moeten niet vergeten dat niet iedereen het makkelijk vindt om digitaal te betalen. Daarom bereidt DNB samen met de organisaties die zijn betrokken bij het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer afspraken voor zodat contant geld goed beschikbaar  blijft.

De uitdagingen voor onze economie zijn groot. Bovendien zorgt de oorlog in Oekraïne voor veel onzekerheid. Toch is enig optimisme op zijn plaats. De vooruitzichten voor een succesvolle transformatie naar een evenwichtige, duurzame en digitale maar inclusieve economie zijn goed. Dit is hét moment voor beleidsmakers, centrale banken en sociale partners om stappen te zetten om deze transformatie tot een succes te maken.