DNBulletin: Kosten betalen gedaald

Tussen 2002 en 2009 zijn de kosten die banken, winkeliers en DNB maken voor pinbetalingen en contante transacties met 9% gedaald: van EUR 2,642 miljard in 2002 naar EUR 2,405 miljard in 2009 (zie Grafiek 1). In verhouding tot het BBP namen de kosten af van 0,57% BBP naar 0,42% BBP. De kosten die banken en winkeliers maken ten behoeve van het betalingsverkeer berekenen zij door aan de consument. Die profiteert dan ook van kostenbesparingen bij deze marktpartijen middels lagere prijzen. De besparing die tussen 2002 en 2009 heeft plaatsgevonden scheelt ieder huishouden in Nederland al snel EUR 50 op jaarbasis. Uit een ruwe benadering van de maatschappelijke kosten in 2012 blijkt dat de dalende trend zich na 2009 heeft voortgezet. Dit blijkt uit onderzoek van DNB naar de maatschappelijke kosten voor contante en pinbetalingen in Nederland.
 

Kostenbesparingen door toename pinbetalingen en technologische ontwikkelingen

De belangrijkste oorzaak van de kostenbesparing is dat de Nederlandse consument zijn aankopen steeds vaker met de kostenefficiënte pinpas betaalt in plaats van met contant geld. Een pinbetaling kostte in 2009 namelijk gemiddeld 32 eurocent, wat 7 eurocent lager is dan de gemiddelde kosten van een contante betaling. Daarnaast hebben technologische ontwikkelingen en sneller en goedkoper internet geleid tot kostenbesparingen. Ook de afname van het aantal bankkantoren en de geleidelijke daling van het totale aantal betalingen in winkels hebben bijgedragen aan de lagere kosten.

Vooral winkeliers hebben kosten bespaard

De ontwikkeling van de maatschappelijke kosten die voortvloeien uit activiteiten van banken verschilt met die voor winkeliers. De laatste groep heeft forse besparingen gerealiseerd. Naast meer pinnen hebben kortere afrekentijden aan de kassa en goedkopere betaalterminals hieraan bijgedragen. De maatschappelijke kosten van de bancaire activiteiten zijn enigszins gestegen. Dit komt doordat banken verantwoordelijk zijn voor de betaalinfrastructuur, een grote kostenpost. De kosten hiervan worden maar in beperkte mate beïnvloed door het betaalgedrag van consumenten, maar algemeen kostprijsverhogende factoren (loonkosten, beveiliging, enz.) hebben hier wel invloed op. DNB en het bankwezen hebben overigens verscheidene acties ondernomen om de chartale keten efficiënter in te richten, zoals de reductie van het aantal locaties waar geld opgenomen kan worden en het efficiënter inrichten van de bankbiljettenrecirculatie. Bovendien traden er schaalvoordelen op bij de verwerking van pinbetalingen.

Honderden miljoenen extra kostenbesparingen mogelijk bij verdere toename pinnen

Voor bijna alle transactiebedragen is het goedkoper als consumenten met de pinpas betalen in plaats van met contant geld. Aangezien de Nederlandse consument zijn meeste aankopen nog contant betaalt, is er ruimte voor verdere kostenbesparingen. Uit een scenario-analyse blijkt bijvoorbeeld dat wanneer hij in plaats van 1 op de drie aankopen met de pinpas zou hebben betaald, zoals in 2009 het geval was, 1 op de twee aankopen zou hebben gepind, de maatschappelijke kosten in 2009 bijna EUR 200 miljoen lager zouden zijn uitgevallen, namelijk naar ongeveer EUR 2,2 miljard.

Kosten contant en pin zijn verder afgenomen in 2012

Met behulp van scenario-analyse is ook een schatting gemaakt van de maatschappelijke kosten in 2012. Hierbij is rekening gehouden met het toegenomen aantal pinbetalingen, het afgenomen gebruik van contant geld en met loonkostenontwikkelingen tussen 2009 en 2012. De resultaten tonen een verdere daling van de maatschappelijke kosten met EUR 19 miljoen naar ongeveer EUR 2,386 miljard (0,40% BBP). Het kostenvoordeel van pinbetalingen ten opzichte van contant betalen is tussen 2009 en 2012 opgelopen naar 14 eurocent (zie Grafiek 2). Door schaalvoordelen daalde de gemiddelde kosten per pinbetaling naar 30 eurocent, terwijl de kosten van een contante betaling opliepen naar ongeveer 44 eurocent.

Maatschappelijke kosten nemen in de toekomst waarschijnlijk verder af

In de toekomst zal er een belangrijke rol voor contant geld weggelegd blijven. Gezien de populariteit van de pinpas bij grote groepen consumenten en de toenemende acceptatie van de pinpas in kleine winkels, horecagelegenheden en op de markt zal het gebruik van de efficiënte pinpas naar alle waarschijnlijkheid de komende jaren wel verder toenemen en het gebruik van contant geld geleidelijk afnemen. De kosten die banken, winkeliers en DNB maken ten behoeve van contant geld  en pinbetalingen zullen hierdoor naar verwachting verder afnemen.
 
Lees meer over de maatschappelijke kosten van het betalingsverkeer in Nederland in de DNB Factsheet ‘Betalen kost minder’ en de Occasional Study.’Social costs of POS payments in the Netherlands 2002 – 2012: Efficiency gains from increased debit card usage’.