Handreiking verzekeringstechnisch risico (S6)

Vastgelegd is dat S6 bestaat uit procesrisico, NSA (negatieve stochastische afwijking) en TSO (trendsterfteonzekerheid). Hierbij heeft het procesrisico betrekking op het (negatieve) effect van mutaties op een horizon van 1 jaar en een zekerheidsniveau van 97,5%. TSO en NSA hebben betrekking op de gehele looptijd van de verplichtingen en een betrouwbaarheidsniveau van 75%. De handreiking van DNB bestaat uit berekeningen voor TSO, NSA en procesrisico, alsmede een methode ter aggregatie van deze risico’s. Hierbij wordt onderscheid gemaakt naar type regeling (nl. wel/niet meeverzekeren van een nabestaandenpensioen en de financieringswijze hiervoor). De handreiking kan worden toegepast per pensioenvorm (optie A) of per pensioenvorm en per leeftijdscohort (optie B), waarbij optie A eenvoudiger is en kan worden toegepast door fondsen met een beperkt aantal deelnemers per pensioenvorm.

Handreiking DNB 

DNB heeft een handreiking gedaan voor de bepaling van het verzekeringstechnisch risico. In deze methode wordt een onderverdeling gemaakt naar leeftijdscohorten en naar vijf verschillende pensioenvormen. Elke pensioenvorm bestaat uit ouderdomspensioen (OP), al dan niet gecombineerd met een vorm van nabestaandenpensioen conform onderstaand schema:

De handreiking van DNB houdt rekening met twee berekeningswijzen:
Optie A per pensioenvorm op basis van (gewogen) gemiddelde leeftijd, of
Optie B per pensioenvorm en per leeftijdscohort

Optie B is een verfijning van optie A en geschikt voor pensioenfondsen die het verzekeringstechnisch risico (S6) risicogevoeliger willen benaderen. De berekening is iets complexer en is alleen te gebruiken vanaf een bepaald aantal deelnemers aan het ouderdomspensioen (>200) en het nabestaandenpensioen (>ca. 40) is.

Stappenplan bepaling S6 volgens optie A 

In het onderstaande wordt stap voor stap uitgelegd hoe een fonds het procesrisico, de TSO en de NSA kan bepalen en vervolgens het totale verzekeringstechnisch risico (S6) kan berekenen. De berekening vindt plaats per pensioenvorm (i). Hierbij staat i voor een van de vijf pensioenvormen in de bovenstaande tabel. De berekening vindt plaats voor elk van de pensioenvormen, voor zover deze pensioenvormen van toepassing zijn bij het fonds.

Notatie 

In het stappenplan wordt in woorden en in formules de bepaling van de onderdelen van S6 toegelicht (d.w.z. procesrisico, TSO en NSA). In de formules wordt de volgende notatie gebruikt:

• c1 _i percentage uit tabel 1.c1 (procesrisico), afgelezen per betreffende pensioenvorm i
• c2 _i percentage uit tabel 2.c2 (procesrisico), afgelezen per pensioenvorm i
• c3 _i percentage uit tabel 3.c3 (TSO), afgelezen per pensioenvorm i
• c4 _i percentage uit tabel 4.c4 (NSA), afgelezen per pensioenvorm i
• n _i het aantal deelnemers in de betreffende pensioenvorm i,
• VPV _i de totale technische voorziening voor deze pensioenvorm i

Onderdeel 1: procesrisico, optie A

• Bepaal de waarde van de technische voorziening voor pensioenvorm i (d.w.z. VPV _i).
• Bepaal het aantal deelnemers in pensioenvorm i (d.w.z. n _i).
• Bepaal de (gewogen) gemiddelde leeftijd van alle deelnemers in pensioenvorm i.
  - Het ligt voor de hand om deze weging uit te voeren op basis van de voorziening per deelnemer, maar andere manieren zijn ook mogelijk.
  - Als voorbeeld nemen we een (gewogen) gemiddelde leeftijd van 46,5 jaar.
• De gewogen gemiddelde leeftijd wordt in kolom 1 van tabel 1.c1 opgezocht. Het bijbehorende percentage c1 _i wordt in dezelfde rij afgelezen in de kolom die correspondeert met de van toepassing zijnde pensioenvorm. Eventueel kunnen de percentages geïnterpoleerd worden. 46,5 jaar ligt tussen 45 en 50 jaar in; het bijbehorende percentage ligt dus tussen de 10% en 13%. Als voorbeeld nemen we 11%. (onafgerond interpoleren kan ook).
• In tabel 2.c2 wordt met dezelfde leeftijd op analoge wijze c2i afgelezen, dit levert in het voorbeeld 0% op.
• Deze twee percentages (c1 _i = 18% en c2 _i = 0%) worden gebruikt in de volgende formule:

• Indien het aantal deelnemers kleiner is dan een zeker minimum kan een fonds hiervoor een groter aantal deelnemers hanteren, zie “Extra toelichting procesrisico bij klein aantal deelnemers”.
• Herhaal stap 1 t/m 6 voor de andere vier pensioenvormen, voor zover van toepassing. Bereken dus de technische voorziening en de gemiddelde leeftijd van iedere andere pensioenvorm en lees de percentages af in de betreffende kolom van de tabel. Als er bijvoorbeeld drie pensioenvormen zijn dan volgen drie waarden uit de formule in stap 6.
• Kwadrateer ieder van de in stap 6 berekende waarden (dus per pensioenvorm)
• Neem de som van de kwadraten.
• Neem de wortel uit deze som.
• De uitkomst is de waarde voor procesrisico. In formulevorm ziet deze berekening er als volgt uit:

Onderdeel 2: TSO, optie A

• Bepaal de waarde van de technische voorziening voor pensioenvorm i (d.w.z. VPV _i).
• Bepaal de (gewogen) gemiddelde leeftijd van alle deelnemers in pensioenvorm i.
  - Het ligt voor de hand om deze weging uit te voeren op basis van de voorziening per deelnemer, maar andere manieren zijn ook mogelijk.
  - Als voorbeeld nemen we een (gewogen) gemiddelde leeftijd van 46,5 jaar.
• De gewogen gemiddelde leeftijd wordt in kolom 1 van tabel 3.c3 opgezocht. Het bijbehorende percentage c3 _i wordt in dezelfde rij afgelezen in de kolom die correspondeert met de van toepassing zijnde pensioenvorm.
  - Eventueel kunnen de percentages geïnterpoleerd worden. 46,5 jaar ligt tussen 45 en 50 jaar in; het bijbehorende percentage ligt dus tussen de 7% en 5%.
  - Als voorbeeld nemen we 6% (onafgerond interpoleren kan ook).
• Dit percentage (c3 _i = 6%) wordt gebruikt in de volgende formule:

• Herhaal stap 1 t/m 4 voor de andere vier pensioenvormen, voor zover van toepassing. Bereken dus de technische voorziening en de gemiddelde leeftijd van iedere andere pensioenvorm en lees de percentages af in de betreffende kolom van tabel 3. Als er bijvoorbeeld drie pensioenvormen zijn dan volgen drie waarden uit de formule in stap 4.
• Neem de som van de in stap 4 berekende waarden.
• De uitkomst is de waarde voor TSO.

In formulevorm ziet deze berekening er als volgt uit:

Onderdeel 3: NSA, optie A

• Bepaal de waarde van de technische voorziening voor pensioenvorm i (d.w.z. VPV _i).
• Bepaal het aantal deelnemers in pensioenvorm i (d.w.z. n _i).
• Bepaal de (gewogen) gemiddelde leeftijd van alle deelnemers in pensioenvorm i.
  - Het ligt voor de hand om deze weging uit te voeren op basis van de voorziening per deelnemer, maar andere manieren zijn ook mogelijk.
  - Als voorbeeld nemen we een (gewogen) gemiddelde leeftijd van 46,5 jaar.
• De gewogen gemiddelde leeftijd wordt in kolom 1 van tabel 4 opgezocht. Het bijbehorende percentage c4 _i wordt in dezelfde rij afgelezen in de kolom die correspondeert met de van toepassing zijnde pensioenvorm.
  In het voorbeeld komt 46,5 jaar overeen met c4 _i = 40%.
• Dit percentage (c4 _i = 40%) wordt gebruikt in de volgende formule:

Onderdeel 4: Bepaling S6 

Op basis van de berekeningsuitkomsten in onderdeel 1 (procesrisico), onderdeel 2 (TSO) en onderdeel 3 (NSA) wordt het vereist vermogen voor verzekeringstechnisch risico (S6) als volgt bepaald:

Extra toelichting procesrisico bij klein aantal deelnemers 

Bij de bepaling van het procesrisico voor pensioenfondsen met een beperkt aantal deelnemers per risicogroep zijn niet alle achterliggende aannames geldig. Dit kan leiden tot een overschatting van de risico’s. Om hiervoor te compenseren kan het nodig zijn bij procesrisico fictief uit te gaan van een groter aantal deelnemers. Een pensioenfonds kan gebruik maken van een minimumwaarde aan deelnemers, indien het aantal deelnemers in het eigen fonds kleiner is dan dit minimum in tabel 5. De toepassing van dit minimum aantal deelnemers is alleen van toepassing bij de hierboven beschreven optie A.

Toepassing van het minimum aantal deelnemers werkt als volgt. Indien het aantal deelnemers aan de ouderdomsregeling van een fonds kleiner is dan 200, kan het fonds in de formules voor procesrisico voor n i de waarde 200 hanteren. Voor de nabestaandenpensioenvormen bepaalt het fonds per pensioenvorm de (gewogen) gemiddelde leeftijd van de deelnemers. Deze leeftijd wordt opgezocht in kolom 1 van tabel 5, waarbij het minimum aantal deelnemers in kolom 3 wordt afgelezen. Indien het aantal deelnemers in de betreffende nabestaandenpensioenvorm kleiner is dan de waarde in kolom 3, kan het fonds in de formules voor procesrisico deze waarde hanteren.

Handreiking S6, optie B 

De berekening van S6 aan de hand van optie B is op hoofdlijnen gelijk aan optie A. In optie B splitst de berekening zich echter uit naar een berekening per leeftijdscohort c per pensioenvorm i. In plaats van de gemiddelde leeftijd in een pensioenvorm te bepalen wordt voor ieder leeftijdscohort in de pensioenvorm het aantal deelnemers en de VPV bepaald. Voor TSO, NSA en procesrisico worden de volgende stappen uitgevoerd:

• opzoeken parameter(s) c per leeftijdscohort
• invullen formule per leeftijdscohort
• optellen cohorten
• herhalen voor andere pensioenvormen
• Daarna worden TSO en NSA en procesrisico geaggregeerd voor alle leeftijdscohorten en pensioenvormen.

In formule vorm ziet deze berekening er als volgt uit:

• Tot slot worden TSO en NSA en procesrisico op dezelfde wijze als in optie A, geaggregeerd tot S6.