DNB houdt, samen met de AFM, toezicht op de naleving van de Wet op het financieel toezicht (Wft), de Pensioenwet (Pw), de Wet verplichte beroepspensioenregeling (Wvb) en de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en verder op de Wet toezicht trustkantoren 2018 (Wtt 2018), en de Sanctiewet 1977(Sw) en alle daaruit voortvloeiende nadere regels. DNB heeft een aantal instrumenten tot haar beschikking om de toezichtwetten en de daaruit voortvloeiende regels te handhaven. Een van die instrumenten is een bestuurlijke boete.
Een bestuurlijke boete is een onvoorwaardelijke verplichting tot het betalen van een geldsom. Het is een punitieve sanctie, bedoeld om de overtreder te straffen. Een vereiste voor het kunnen opleggen van een bestuurlijke boete is dat er een overtreding moet zijn geconstateerd. De Algemene wet bestuursrecht (Awb) definieert het begrip ‘overtreding’ als: een gedraging die in strijd is met het bepaalde bij of krachtens enig wettelijk voorschrift. Die gedraging kan bestaan uit een doen of een nalaten.
De bevoegdheid van DNB om een bestuurlijke boete op te leggen naar aanleiding van een geconstateerde overtreding van de hierboven genoemde wetten en de daaruit voortvloeiende nadere regels zijn respectievelijk te vinden in:
De bevoegdheid tot het opleggen van een bestuurlijke boete vervalt volgens de Awb vijf jaren nadat de overtreding heeft plaatsgevonden.
Een boete kan ten eerste worden opgelegd aan de overtreder van een wettelijk voorschrift. In de Awb wordt onder ‘overtreder’ verstaan: degene die de overtreding pleegt of medepleegt. In de Awb is voorts bepaald dat overtredingen kunnen worden begaan door natuurlijke personen en rechtspersonen. Verder heeft DNB de mogelijkheid om, naast de (onder toezicht staande) instelling, de natuurlijke persoon als feitelijk leidinggever te beboeten. Voorwaarde voor het kunnen beboeten van de feitelijk leidinggever is dat vaststaat dat de (onder toezicht staande) instelling een overtreding heeft begaan.
DNB heeft over het beboeten van de feitelijk leidinggever een Q&A opgesteld. Voor meer informatie over het beboeten van een feitelijk leidinggever wordt naar deze Q&A verwezen.
Tot slot heeft DNB de mogelijkheid om de zogenaamde medepleger te beboeten. Om vast te stellen of het handelen van een (rechts)persoon kan worden aangemerkt als medeplegen, dient te worden aangesloten bij de jurisprudentie die over dit begrip is ontwikkeld in het strafrecht. Van medeplegen is sprake indien één of meer (rechts)personen gezamenlijk de wet overtreden, waarbij sprake is van een nauwe en bewuste samenwerking en een gezamenlijke uitvoering.
De diverse overtredingen van de financiële toezichtwetten zijn, afhankelijk van de zwaarte van de overtreding, ingedeeld in drie categorieën. De categorieën zijn neergelegd in:
In de bovengenoemde financiële toezichtwetten en het Besluit bestuurlijke boetes financiële sector is uitgewerkt hoe de hoogte van een bestuurlijke boete moet worden berekend. Voor de Pw en de Wvb en overtredingen van de Sanctiewet door de pensioenfondsen1 en beroepspensioenfondsen2 is dit uitgewerkt in het Besluit uitvoering pensioenwet en wet verplichte beroepspensioenregeling (hierna: de Besluiten).
Categorie 1 betreft minder ernstige, vaak veel voorkomende overtredingen, zoals het niet tijdig verstrekken van bepaalde rapportages aan DNB. Hierbij is sprake van een vast boetebedrag van EUR 10.000,-.
Bij de in categorie 2 en categorie 3 opgenomen zwaardere overtredingen is gekozen voor een flexibele systematiek. Als gevolg hiervan kunnen bestuurlijke boetes worden opgelegd die proportioneel zijn in relatie tot de ernst, duur en de verwijtbaarheid van de overtreding.
Aan elke categorie is een basisbedrag, een minimumbedrag en een maximumbedrag gekoppeld. Het basisbedrag, minimumbedrag en maximumbedrag zijn per categorie als volgt:
Uit de in de Besluiten opgenomen richtsnoeren volgt onder meer dat het basisbedrag voor categorie 2 en categorie 3 kan worden verhoogd of verlaagd indien de ernst en duur van de overtreding dan wel de mate van verwijtbaarheid van de overtreder een dergelijke verlaging of verhoging rechtvaardigt. Deze verlaging of verhoging kan in beide gevallen maximaal 50% bedragen. Tevens is voor alle categorieën bepaald dat in geval van recidive de bestuurlijke boete wordt verdubbeld.
Van recidive is sprake indien tijdens het plegen van de overtreding nog geen vijf jaren zijn verlopen sedert het opleggen van een bestuurlijke boete aan de overtreder ter zake van dezelfde soort overtreding. Daarnaast moet de toezichthouder bij het vaststellen van een bestuurlijke boete rekening houden met de draagkracht van de overtreder. Bij onvoldoende draagkracht kan de boete worden verlaagd met maximaal 100%.
Indien DNB voornemens is om een bestuurlijke boete op te leggen, stelt DNB de natuurlijke persoon of rechtspersoon daarvan in kennis. In het voornemen legt DNB uit voor welke overtreding mogelijk een bestuurlijke boete zal worden opgelegd. Als bijlage wordt een rapport bijgevoegd waarin de geconstateerde overtredingen zijn opgetekend.
De betrokkene wordt in de gelegenheid gesteld om (mondeling en/of schriftelijk) zijn zienswijze te geven. Voorafgaand aan een mondelinge zienswijze-zitting wordt aan de betrokkene meegedeeld dat hij niet tot antwoorden verplicht is. Met inachtneming van een eventuele zienswijze besluit DNB of al dan niet een bestuurlijke boete wordt opgelegd.
De bestuurlijke boete moet binnen zes weken na de inwerkingtreding van het besluit waarbij zij is opgelegd worden betaald. Het instellen van bezwaar en beroep schorst in sommige gevallen de plicht tot betalen totdat de beroepstermijn is verstreken of totdat op het beroep is beslist.
DNB dient alle besluiten tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie (handhavingsbesluit) vanwege overtredingen van de financiële toezichtwetten (met uitzondering van de Sw) openbaar te maken, nadat het handhavingsbesluit onherroepelijk is geworden, alsmede, voor zover van toepassing, de uitkomst van een bezwaar of beroep dat daaraan vooraf is gegaan.
Daarnaast dienen boetebesluiten die zien op bepaalde soorten ernstige overtredingen zo spoedig mogelijk openbaar te worden gemaakt nadat het boetebesluit bekend is gemaakt, en dus voordat het boetebesluit onherroepelijk is geworden. Dit wordt ook wel vroegtijdige openbaarmaking genoemd. Deze ernstige overtredingen zijn:
De openbaarmaking van het handhavingsbesluit blijft achterwege indien de openbaarmaking de stabiliteit van het financiële stelsel in gevaar zou brengen.
De openbaarmaking van het besluit wordt uitgesteld of geschiedt in een zodanige vorm dat het besluit niet herleidbaar is tot afzonderlijke personen, indien voorafgaand aan openbaarmaking door DNB kan worden vastgesteld dat bij volledige openbaarmaking:
De openbaarmaking van het handhavingsbesluit geschiedt niet eerder dan nadat vijf werkdagen zijn verstreken na de bekendmaking van dit (openbaarmakings)besluit aan de betrokkene. Indien in deze periode wordt verzocht om een voorlopige voorziening dan wordt de openbaarmaking opgeschort totdat er een uitspraak is van de voorzieningenrechter van de rechtbank. In spoedeisende gevallen kan DNB het besluit meteen openbaar maken, zonder de wachttermijn van vijf werkdagen in acht te nemen.
Indien sprake is van een overtreding die ook in de Wet op de Economische Delicten (WED) strafbaar is gesteld, dan kan DNB een bestuurlijke boete opleggen of het Openbaar Ministerie kan besluiten om tot vervolging over te gaan. Het is niet toegestaan om een overtreder ten aanzien van hetzelfde feit meer dan éénmaal een straf op te leggen.
DNB, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) en het OM overleggen (in het zogenaamde Tripartiete overleg) dan ook over de vraag of de bestuursrechtelijke of de strafrechtelijke weg gevolgd gaat worden bij het afhandelen van de overtreding. Ten behoeve van dit overleg is een Convenant ter voorkoming van ongeoorloofde samenloop van bestuurlijke en strafrechtelijke sancties opgesteld.
Tegen een besluit tot het opleggen van een bestuurlijke boete kan binnen zes weken na de dag waarop het besluit bekend is gemaakt bezwaar worden gemaakt. (Dit kan elektronisch via dit formulier of per post.) DNB zal dan het besluit heroverwegen.
Wordt het bezwaar afgewezen, dan kan daartegen beroep worden ingesteld bij de rechtbank Rotterdam. Tegen de uitspraak van de rechtbank Rotterdam kan hoger beroep worden ingesteld bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb).
Gedurende de bezwaar– en beroepsprocedure wordt veelal de werking van het boetebesluit geschorst. Dat wil zeggen dat de bestuurlijke boete niet hoeft te worden betaald totdat het boetebesluit onherroepelijk is geworden.
[1] pensioenfondsen, bedoeld in artikel 1 van de Pensioenwet
[2] beroepspensioenfondsen, bedoeld in artikel 1 van de Wet verplichte beroepspensioenregeling
[3] Dit maximum bedrag kan ter uitvoering van bindende EU-rechtshandelingen worden vastgesteld op EUR 2.500.000,-
[4] Ter uitvoering van bindende EU-rechtshandelingen kan bij AMvB worden bepaald dat bij bepaalde overtredingen uit boetecategorie 2 een boete kan worden opgelegd van maximaal 5% van de netto-omzet van het voorafgaande boekjaar, indien dit meer is dan tweemaal de hierboven genoemde toepasselijke maximumbedragen.
[5] Dit maximum bedrag kan ter uitvoering van bindende EU-rechtshandelingen worden vastgesteld tot EUR 10 miljoen, 15 miljoen of 20 miljoen. Het basisbedrag wordt dan vastgesteld op de helft van het maximumbedrag voor die overtreding.
[6] Voor een overtreding gerangschikt in de derde categorie bedraagt de bestuurlijke boete ten hoogste 10% van de netto-omzet in het voorafgaande jaar. Ter uitvoering van bindende EU-rechtshandelingen kan bij Amvb dit percentage worden verhoogd tot 15%.
[7] Voor de Wft wordt de hoogte van de bestuurlijke boete vastgesteld op ten hoogste driemaal het bedrag van het voordeel dat de overtreder door de overtreding heeft verkregen, en voor de Wtt 2018 wordt de hoogte van de bestuurlijke boete vastgesteld op ten hoogste tweemaal het bedrag van het voordeel dat de overtreder door de overtreding heeft verkregen.
[8] Voor Pw, Wwft en SW wordt de hoogte van de bestuurlijke boete vastgesteld op ten hoogste twee keer het bedrag van het voordeel dat de overtreder door de overtreding heeft verkregen indien diens voordeel groter is dan € 2 000 000.
[9] Indien de boete op grond van de Wwft wordt opgelegd bedraagt het maximum in bepaalde (in de Wwft genoemde) gevallen ten hoogste 20% van de netto-omzet in het voorafgaande jaar, indien dit meer is dan tweemaal het toepasselijke maximumbedrag.
Nieuwsbericht toezicht
In maart dit jaar zijn de Good practices ESG-risicobeheer geconsulteerd. Hierop hebben we van meerdere partijen feedback ontvangen. We willen iedereen hiervoor hartelijk bedanken. Een aantal van deze punten hebben we verwerkt in een geactualiseerde versie van de Good practices.
Lees meer
Nieuwsbericht toezicht
De EU heeft op 21 juli 2022 een zevende sanctiepakket tegen Rusland en Belarus gepubliceerd. Omdat het een bijzondere situatie betreft geven wij via dit nieuwsbericht een korte toelichting. Dit bericht geeft de sancties weer die van kracht zijn op het moment van verzending.
Lees meer
Nieuwsbericht toezicht
In het najaar van 2022 start DNB een onderzoek naar de effectiviteit van sanctiescreeningsystemen. In dit onderzoek voert DNB bij een selectie van banken en betaalinstellingen een test uit op de effectiviteit van de bestaande sanctiescreeningsystemen.
Lees meer
