In de meeste eurolanden wordt steeds minder vaak contant geld gebruikt bij kassa aankopen, en steeds vaker gebruik gemaakt van een pinpas of creditcard. Toch blijft contant geld voor zes op de tien personen in het eurogebied het meest gebruikte betaalmiddel. Dit blijkt uit een grootschalig onderzoek naar het betaalgedrag in het eurogebied dat is uitgevoerd door de Europese Centrale Bank (ECB) in 2022, waaraan DNB heeft bijgedragen.
Contant geld is aan de kassa nog steeds het meest gebruikte betaalmiddel in de eurolanden: 59% van de transacties werd contant afgerekend, tegen 34% met een pas (zowel de pinpas als creditcard). Maar het gebruik van contant geld is de afgelopen jaren fors gedaald (zie figuur 1). In 2016 werd nog gemiddeld 79% van de kassabetalingen afgerekend met contant geld. Ook de totale waarde van de kassabetalingen in contant geld is gedaald van 54% in 2016 naar 41% in 2022. De ECB constateert dat de pandemie deze daling mogelijk heeft versterkt, omdat er in veel eurolanden restricties of waarschuwingen van kracht waren om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan.
De daling van het gebruik van contant geld weerspiegelt vooral de toenemende populariteit van de pas: het gebruik hiervan is gemiddeld over alle eurolanden sinds 2016 bijna verdubbeld (zie figuur 1). Van al deze betalingen met pas wordt inmiddels 62% contactloos afgerekend. Dat is een stijging van 21 procentpunten in vergelijking met 2019. Daarnaast wordt ook de mobiele telefoon steeds vaker gebruikt bij de kassa. Veel mensen geven aan een pas te gebruiken, omdat zij het prettig vinden om niet meer veel contant geld op zak te hoeven hebben. Ook vinden zij het betalen met een pas gemakkelijker en sneller.
Figuur 1 - aandelen verschillende betaalmiddelen in het eurogebied
In Nederland doen we ook regelmatig onderzoek naar het gebruik van betaalmiddelen aan de kassa, samen met de Betaalvereniging Nederland, een organisatie van partijen die actief zijn in het betalingsverkeer in Nederland. De resultaten uit dit onderzoek zijn verwerkt in het ECB-rapport. In Nederland wordt, na Finland (19%), het minst vaak met contant geld betaald (21%). Daarna volgt Luxemburg (39%). Het gebruik van contant geld in Nederland is lager dan in 2019 (34%) en fors lager dan het gemiddelde van alle eurolanden gezamenlijk (59%). Met name in Malta wordt vaak met contant geld betaald (77% van alle aankopen), maar ook in Slovenië (73%) en Oostenrijk (70%) is contant geld populair. Daarnaast is in Nederland de mobiele telefoon erg populair in vergelijking met andere landen. 10% van alle aankopen aan de kassa in Nederland is met de mobiele telefoon afgerekend: dit is het hoogste aandeel van alle eurolanden.
Figuur 2 - aandeel betaalmiddelen op het totale aantal kassabetalingen in Nederland (2021Q4)
Hoewel er een dalende trend is in het gebruik van contant geld, lijkt het belang voor consumenten om met contant geld te kunnen betalen juist iets toe te nemen. In 2019 gaf 55% van alle consumenten in het eurogebied aan dat zij het belangrijk of heel belangrijk vonden om met contant geld te kunnen betalen. Dit aandeel is in 2022 gestegen naar 60% (zie figuur 3). Ook Nederlanders vinden dit van belang: bijna de helft van de consumenten (46%) vindt het belangrijk of heel belangrijk om met contant geld te kunnen betalen. Dit is iets lager dan het gemiddelde over alle eurolanden.
Figuur 3 - belang van het kunnen gebruiken van contant geld in de eurolanden en Nederland
Door contant geld te gebruiken heeft 40% van de mensen in de eurolanden het gevoel meer grip te hebben op hun uitgaven dan wanneer zij betalen met een pas. Een ander veelgenoemd voordeel van contant geld ten opzichte van betalen met een pas is de anonimiteit (40%): contant geld is een betaalmiddel waarbij de privacy gewaarborgd is. Verder noemt 32% het feit dat een betaling met contant gelijk verrekend wordt als voordeel. Deze drie bevindingen komen overeen met hoe de Nederlandse consument denkt over contant geld.
Meer informatie
‘Waarom hebben we digitaal centralebankgeld nodig? Om de aansluiting met de samenleving te behouden. Om strategische autonomie na te streven. En om de toegang tot publiek geld in stand te houden in een steeds verder digitaliserende wereld.’
Lees meer Publiek geld: bij de tijd blijven
Ruim zeven van de tien betalingen aan de kassa waren in 2023 contactloos. Het traditionele insteken van een pinpas doen we steeds minder. Dit blijkt uit jaarlijks gezamenlijk onderzoek van Betaalvereniging Nederland en De Nederlandsche Bank.
Lees meer Mobiel betalen in opmars
Het totaal aantal winkeliers en dienstverleners waar je niet met cash kunt betalen is ongewijzigd gebleven ten op zichte van vorig jaar. Maar in sommige sectoren zien we verschuivingen. Bij 25% van de parkeergelegenheden kun je niet meer contant betalen, een jaar geleden was dat nog 16%.
Lees meer Terugloop cash aan kassa gestagneerd, behalve bij parkeren, bioscoop en apotheek
In ons land betalen samenwonende vrouwen vooral de huishoudelijke kosten, zoals boodschappen, en mannen de grotere uitgaven, zoals hypotheekaflossing en belastingen. Maar dat is aan het veranderen: bij jongere generaties zijn die verschillen aanzienlijk kleiner, blijkt uit onderzoek van DNB.
Lees meer Wie betaalt wat? Traditionele rolverdeling verdwijnt bij jongere generaties
