De prijzen stabiel houden, dat is het doel van de Europese Centrale Bank (ECB). Stabiele prijzen zijn van essentieel belang voor economische groei en het creëren van werkgelegenheid. Tegenwoordig stijgen de prijzen veel te hard. Daarom neemt de centrale bank maatregelen om de inflatie omlaag te krijgen.
Als de prijzen van veel producten en diensten stijgen, spreken we van inflatie. Die inflatie wordt uitgedrukt in een percentage. De Nederlandse inflatie was in oktober 2022 bijvoorbeeld 16,8 procent. Dat percentage laat zien hoeveel geld consumenten gemiddeld méér kwijt waren aan hun normale uitgaven vergeleken met een jaar eerder.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berekent het inflatiecijfer. De onderzoekers houden daarvoor de prijzen bij van een ‘mandje’ met allerlei producten waaraan we geld uitgeven. Van koffie tot kleding, van een smartphone-abonnement tot de woonlasten. Elke maand berekenen de onderzoekers van het CBS het actuele inflatiecijfer. Dat doen ze met een Europese maatstaf, om zo de inflatiecijfers binnen het eurogebied goed te kunnen vergelijken. Dit noemen we voluit de Geharmoniseerde Consumptieprijsindex (HICP).
De inflatie is tegenwoordig hoog. Je energierekening, de dagelijkse boodschappen of een nieuwe fiets: alles kost een stuk meer dan een jaar geleden. Die prijsstijgingen hebben alles te maken met de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne.
Tijdens de coronacrisis kwam de economie in 2020 tot stilstand. Toen de economie daarna weer opstartte en de vraag naar allerlei producten en diensten toenam, konden bedrijven niet snel genoeg aan materialen en mensen komen om die te kunnen leveren. Daardoor ontstond een groot tekort aan producten en diensten. De oorlog in Oekraïne zorgde voor nog meer tekorten, vooral van gas, olie en voedsel als graan en zonnebloemolie.
Door de nasleep van corona en de oorlog was de vraag naar veel producten en diensten groter dan het aanbod. En als de vraag groter is dan het aanbod, stijgen de prijzen als de markt zijn werk doet.
Duurdere energie maakt dat ook veel andere producten meer gaan kosten: de kas waarin je paprika’s groeien, moet worden warm gestookt. Het busje dat je bestelling thuis brengt, rijdt ook niet op lucht. En doordat alle prijsstijgingen het leven duurder maken, willen veel werknemers ook loonsverhoging. Hogere lonen betekenen hogere kosten, en ook die worden doorberekend in de prijzen.
Inflatie betekent dus dat de meeste prijzen stijgen. Vooral bij een hoge inflatie merk je goed dat alles duurder wordt. Daardoor kun jij met jouw geld minder kopen. Misschien kom je niet meer rond met je inkomen. Dat is niet goed voor jou, en ook niet goed voor de economie. Een te hoge inflatie leidt door snelle prijsveranderingen tot grote onzekerheid. En dat zet een rem op de economie. Dat willen centrale banken voorkomen.
Natuurlijk bepaalt de Europese Centrale Bank, de ECB, niet de hoogte van de prijzen. Dat doet de markt, waar de wet van vraag en aanbod geldt. De ECB heeft geen directe invloed op de inflatie. Maar zij heeft wel gereedschap om de inflatie indirect, met omwegen, te beïnvloeden. Dat doet de centrale bank met monetair beleid.
Het belangrijkste instrument dat de ECB op dit moment inzet om de inflatie omlaag te krijgen, is de beleidsrente. Die rente bepaalt hoeveel rente banken moeten betalen om geld bij de ECB te lenen of aan te houden. De rente werkt als het gas- en rempedaal van de economie.
De inflatie is te hoog, en dat blijft naar verwachting voorlopig zo. Daarom wil de centrale bank de vraag afremmen met een hogere rente. De ECB heeft de beleidsrente in 2022 al drie keer verhoogd: in juli met 0,5% en in september en oktober beide met nog eens 0,75%. In 2023 is de ECB doorgegaan met het verhogen van de rente (tot 3,75% in mei).
De economie bevindt zich momenteel in een uitzonderlijke situatie. De inflatie is dan ook zeldzaam hoog. De ECB werkt er hard aan om de inflatie omlaag te krijgen. Maar prijsstijgingen zijn geen taboe: het inflatiecijfer hoeft niet op 0% uit te komen. Een ‘beetje’ inflatie is namelijk goed voor de economie. Als de prijzen geleidelijk stijgen, stimuleert dat consumenten om hun geld uit te geven.
De ECB ziet de zorg voor stabiele prijzen als de allerbeste bijdrage die de centrale banken kunnen leveren aan de welvaart van mensen in Europa. Daarbij hoort een inflatie van 2% in het hele eurogebied. Op de middellange termijn. Dat maakt de prijsontwikkeling voor iedereen duidelijk en voorspelbaar.
Waarom streeft de bank niet naar 0% of 1%? Die 2% biedt een veiligheidsmarge voor het geval dat de prijzen dalen. Het vermindert het risico dat we dan in een situatie van deflatie terechtkomen. En deflatie, een daling van het algemene prijspeil, wil de ECB voorkomen want dat is schadelijk voor onze economie. Mensen en bedrijven wachten dan met hun aankopen in de hoop dat alles nog goedkoper wordt. De vraag daalt daardoor, en de economie kan zelfs helemaal stilvallen.
Die 2% is geen willekeurig getal. Een hogere inflatie is niet goed voor de economie. Onderzoek van DNB-experts heeft uitgewezen dat een inflatie die lang boven de 4% blijft, slecht is voor de economische groei.
De ECB heeft in 2022 al stevig ingegrepen, met renteverhogingen, om de hoge inflatie uiteindelijk naar een lager niveau te brengen. De inflatie reageert nooit meteen op de verhoogde rente. Dat heeft tijd nodig. Ook blijft veel onzeker rond de oorlog in Oekraïne en wat de gevolgen van de oorlog zijn voor de aanvoer van gas en olie naar Europa. Daarom blijft de ECB alert, en komt ze stapsgewijs met nieuwe maatregelen om de inflatie op middellange termijn terug te dringen tot 2%.
Wil je de actuele inflatiecijfers volgen? Die vind je hier: Inflatie (cbs.nl) En over de rentebesluiten van de ECB lees je hier meer: monetair beleid van de ECB
Speech
In his keynote speech at the 5th Capital Markets Seminar, jointly organized by the European Stability Mechanism, the European Investment Bank and the European Commission, Klaas Knot discussed the current state of economic and financial affairs.
Lees meer
Nieuwsbericht
Bedrijfswinsten en loonontwikkeling, er is de laatste tijd veel over te doen. Niemand ontkomt aan de gestegen prijzen, dus is het begrijpelijk dat iedereen dit verlies aan koopkracht wil compenseren: burgers, via loonafspraken, en ondernemers, via hun tarieven en prijzen.
Lees meer
DNBulletin
Terwijl de rente op hypotheken na de renteverhogingen door de ECB sterk is gestegen, is de rente op spaarrekeningen nog maar beperkt gestegen. Dat banken een renteverhoging door de ECB niet in gelijke mate doorgeven aan hun klanten, komt doordat ze hun rentemarge op peil willen houden.
Lees meer
