Verouderde browser

U gebruikt een verouderde browser. DNB.nl werkt het beste met:

Energietransitie

Europa en Nederland zetten de laatste jaren stevig in op het halen van de klimaatdoelen. Toch moet er nog een schep bovenop, want de doelen worden nog niet gehaald. DNB vindt het halen van die doelen essentieel voor een geleidelijke overgang naar een duurzame economie en doet aanbevelingen om deze transitie te stimuleren.

Ambitieuze doelen, beperkte tijd

Nederland heeft in 2015 het Klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Daarmee heeft Nederland zich gecommitteerd om de opwarming van de aarde het liefst tot 1,5 graad maar zeker onder de 2 graden te beperken. De doelen zijn vastgelegd in de Nederlandse Klimaatwet. Zo moeten we in 2050 klimaatneutraal zijn en moet er in 2030 een netto broeikasgasreductie zijn van ten minste 55% ten opzichte van 1990. De afgelopen jaren heeft Nederland al stappen genomen om dichter bij de doelstellingen te komen. Zo zorgt het Klimaatfonds, mits het wordt aangenomen door de Eerste Kamer, dat er €35 miljard beschikbaar is voor nodige investeringen en subsidies. Ook worden afspraken op maat gemaakt met de industrie.

De subsidies zijn er, maar in sommige sectoren moet er nog meer gebeuren. Met beprijzingen, zoals belastingen voor de uitstoot van auto's en fabrieken, en normeringen, zoals regels voor minimale isolatie van gebouwen, kunnen de doelen efficiënter en effectiever gehaald worden. Hoe korter de resterende tijd tot de doelen van 2030 en 2050, hoe hoger de kosten en hoe lastiger het is om deze doelen te halen.

Klimaatdoelen Nederland

Gestegen energieprijzen

Sinds de Russische inval van Oekraïne zijn de energieprijzen flink gestegen. Om de financiële gevolgen in te perken heeft het afgelopen kabinet compensatiemaatregelen genomen voor 2022 en 2023. Maar hoge energieprijzen zijn juist een financiële prikkel voor huiseigenaren om te investeren in de benodigde verduurzaming van de woningvoorraad. Tegelijkertijd blijkt uit een analyse van DNB dat meer dan 1 miljoen huishoudens financieel kwetsbaar is voor hoge energieprijzen, zoals die van eind 2022. We zien dat deze groep vooral een (sociale) huurwoning heeft en daardoor geen mogelijkheid heeft om verduurzamingsinvesteringen te doen, maar wel de prijs betaalt voor het slechte energielabel. Deze woningen zouden daarom versneld verduurzaamd moeten worden.

Subsidiëren of beprijzen?

Het huidige Nederlands klimaatbeleid is vooral gericht op subsidies. Subsidies voor investeringen om klimaatverandering tegen te gaan, liggen in Nederland relatief hoog. Dit heeft een paar belangrijke nadelen. Subsidies doen een beroep op schaarse overheidsmiddelen, de overheid moet voor het uitkeren van subsidies vaststellen wat de technisch beste oplossingen zijn, en er liggen overwinsten op de loer omdat subsidies vaak ook ten goede komen aan investeringen die al rendabel waren.

Beprijzing van vervuiling werkt

Uiteindelijk is het ontbreken van een financiële prikkel de belangrijkste reden voor het achterblijven van groene investeringen en oplossingen. Private partijen hebben een rendement nodig maar het rendement wordt ondermijnd door de lage belasting op CO2-uitstoot in de meeste sectoren. Als die hoger zou zijn, zouden groene investeringen, die nodig zijn om de klimaatdoelen te halen, meer rendabel worden. Door beprijzing wordt duurzaam gedrag gestimuleerd en wordt vervuilend gedrag ontmoedigd. Door duidelijke normen op te stellen wordt het ook duidelijk voor bedrijven en burgers wat er van hen verwacht wordt. Beprijzing en normering kunnen er dus voor zorgen dat de energietransitie efficiënt en kosteneffectief verloopt. Het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Klimaat van het voorjaar 2023 bevat goede normerende en beprijzende maatregelen voor duurzame mobiliteit, industrie, gebouwen en landbouw.

Knelpunten voor groene financiering

Naast de te lage CO2-beprijzing zijn er andere knelpunten in de financiering van groene investeringen. Een daarvan is dat de investeringskosten zich vaak op de (zeer) lange termijn uitbetalen, waardoor banken en investeerders worden blootgesteld aan betrekkelijk hoge liquiditeitsrisico’s. En doordat de verschillende maatstaven voor duurzaamheid/klimaatimpact niet goed vergelijkbaar zijn, kunnen financiële instellingen niet goed inschatten hoe duurzaam investeringen zijn. Een ander knelpunt is dat het moeilijk is om het verwachte rendement van innovaties in te schatten en dat maakt het lastiger om een krediet of lening van een bank te krijgen. Voor innovaties zijn ondernemers daarom aangewezen op durfkapitaal, maar dat is er in Europa weinig. Tot slot kan schaal een probleem zijn. Voor kleinschalige projecten is het voor kapitaalverschaffers vaak niet de moeite waard om een gedegen risicoanalyse te maken. 

Aanbevelingen voor groene financiering

Het zou helpen als grote, institutionele beleggers, zoals pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen, een grotere rol in de financiering zouden spelen, maar gebrek aan schaal is vaak een probleem. De overheid zou hierbij (de kosten van) bundeling en standaardisatie voor haar rekening kunnen nemen. Daarnaast is een grotere rol weggelegd voor private equity en investeringsfondsen die met durfkapitaal financiering verstrekken. Juist bij deze partijen kunnen ondernemers aankloppen voor investeringen in innovatieve duurzame technologieën met een hoog risicokarakter. Lees meer over ons onderzoek en onze aanbevelingen voor de financiering van de energietransitie:

DNB en de energietransitie

DNB zet zich in voor financiële stabiliteit en duurzame welvaart. Klimaatverandering brengt risico’s mee voor onze economie en ons financieel stelsel. Daarom staat de klimaatverandering hoog op onze agenda. We zien de energietransitie als één van de grootste uitdagingen voor onze samenleving en economie. We verwachten dat financiële instellingen de klimaatrisico’s meenemen in hun werk. Daarnaast willen we duurzame investeringen stimuleren om de opwarming van de aarde te beperken. Daarvoor doen we onderzoeken en aanbevelingen aan het kabinet. Lees meer over de klimaatrisico’s voor de financiële sector en ons toezicht daarop.

Ontdek gerelateerde artikelen