Blog Inge van Dijk - Hoe we de euro in een digitaal jasje steken

Deze daling van cash als betaalmiddel leidt tot fundamentele vragen: Hoe erg is het? Wat is het belang van contant geld? Laten we beginnen met de belangrijkste kenmerken. Je contante geld is ten eerste publiek geld, want het wordt uitgegeven door de centrale bank. Je neemt het op bij de geldautomaat of bij je bank. Contant geld is ook een wettig betaalmiddel: je kan er overal in het eurogebied mee betalen. Tot een bepaalde grens is betalen met contant geld anoniem. Sommige mensen hebben, vanwege die privacy, een voorkeur voor contant geld. Anderen vinden bankbiljetten en munten prettig, omdat ze tastbaar zijn, of omdat ze zo beter overzicht houden over hun uitgaven.

Het elektronische betalen – in al zijn smaken – heeft deze functies niet. Je digitale saldo kun je niet aanraken, en je transacties blijven lang bewaard en inzichtelijk. Verder is het geld bij jouw bank geen publiek geld, maar privaat geld. Dat zit zo: Het digitale saldo bij je bank wordt privaat geld genoemd omdat het geld bij een private onderneming – je bank – op de balans staat. Dat private bankgeld is één op één om te wisselen in publiek geld, namelijk bankbiljetten. Deze inwisselbaarheid van privaat geld in publiek geld is een belangrijk fundament van ons monetair systeem en bepaalt mede het vertrouwen in ons geld- en betaalstelsel, ons monetaire huis. Er zijn extra waarborgen ingebouwd om de samenleving te beschermen als er bij een bank – met het private geld dus – iets misgaat. Zo is je digitale banksaldo via de depositogarantie in Nederland tot 100.000 euro verzekerd.

Waarom dan eventueel een Digitale euro? 

Nu contant geldgebruik in enkele jaren fors is gedaald, komt de beschikbaarheid van publiek geld onder druk te staan. Ik verwacht dat contant geld nog langere tijd zal bestaan, maar niet uit te sluiten is, dat het ooit verdwijnt, of dat cash betalen steeds lastiger wordt. Zo bezien is het niet meer dan logisch – zeker in deze tijden van digitalisering – dat we kijken of we het contante (publieke) geld ook digitaal kunnen maken. Het fundament van het geldstelsel moet gestut zijn met voldoende publiek geld.

Maar er is meer. De risico’s van mondialisering zijn overduidelijk zichtbaar geworden door Covid-19 en de geopolitieke ontwikkelingen als gevolg van de oorlog in Oekraïne. De vraag is dan ook van wie willen we afhankelijk zijn als het gaat om onze belangrijkste infrastructuren: denk aan onze energie, en ook ons betalingsverkeer. Zodra betalingen haperen of geen doorgang kunnen vinden, komt de handel tot stilstand, duidelijk zichtbaar en voelbaar bij de introductie van sancties tegen Rusland. De verwerking van onze betalingen mag nooit ten prooi vallen aan de grillen van een buitenlandse mogendheid of een bigtech. Ook vanwege die grotere behoefte aan Europese autonomie onderzoeken we de digitale euro.

Een bankbiljet, maar dan digitaal

Ik zie de digitale euro als een digitale variant van het bankbiljet, met zoveel mogelijk kenmerken van contant geld. Overal en altijd inwisselbaar, voor iedereen toegankelijk en makkelijk te gebruiken. Voor normale betalingen: van mij naar jou, voor betalingen in de winkel, maar ook online in de hele eurozone. Net als bankbiljetten en munten wordt de digitale euro uitgegeven door de centrale bank en dat maakt het veilig. Je digitale euro saldo is door de centrale bank gegarandeerd.

De insteek is niet om een fancy nieuw betaalproduct neer te zetten dat betaaloplossingen van marktpartijen overbodig maakt. Een digitale euro moet je zien als een extra betaalmiddel. Je krijgt het van je bank. Het is een basis betaalproduct in aanvulling op wat je al in je portemonnee hebt. Naast je eventuele contante geld, want dat is nog niet zo maar weg. En naast je andere digitale oplossingen, zoals contactloos betalen met je mobiel of je pinpas.

Privacy staat voorop

Een belangrijk aandachtspunt is de borging van privacy, extra complex bij een digitale betaaloplossing. We onderzoeken of digitale betalingen onder een bepaald bedrag privé kunnen blijven. Dat vraagt om aanpassingen van de antiwitwaswetgeving. Laat ik gelijk meegeven dat het niet zo is dat de overheid straks jouw betalingen met de digitale euro zou kunnen inzien. De verhalen die daarover de ronde doen zijn echt onzin. Ook bij de centrale bank, verantwoordelijk voor de uitgifte ervan, krijgen en willen we geen inzage in de gegevens van consumenten. Ieders privacy is een groot goed, en gelukkig sterk verankerd in onze wetgeving.

Regeren is vooruitzien. In het betalingsverkeer betekent dat ver vooruit zien, want investeringen in oplossingen die voor iedereen toegankelijk moeten zijn, zijn altijd fors en kosten tijd. Het ontwerp van de digitale euro – juist in een goed functionerende markt – is bepaald geen makkelijke puzzel, die we samen met de centrale banken in de eurozone proberen te leggen. Maar dat is de opdracht waar we voor staan, om voorbereid te zijn op onze toekomst, waarin de zelfstandigheid en continuïteit van ons betalingsverkeer centraal blijven staan. Eind 2023 volgt uitsluitsel.