Zoek dekking! Ook voor extra defensie-uitgaven

Goede startpositie

Momenteel staat Nederland er wat betreft de hoogte van de overheidsschuld goed voor. Die bedraagt 43% van het bruto binnenlands product (bbp). Dat percentage is sinds 2007 niet meer zo laag geweest. Het tekort op de overheidsbegroting blijft dit jaar naar verwachting net onder het plafond van 3% bbp. Dat is het maximumpercentage dat EU-lidstaten met elkaar hebben afgesproken.

Door deze goede financiële positie kan het politiek verleidelijk zijn om overheidsuitgaven te verhogen zonder dit te dekken via bijvoorbeeld hogere belastingen. Bijvoorbeeld om defensie uit te breiden. Ons land maakt namelijk deel uit van het militaire bondgenootschap NAVO, waarbinnen is afgesproken om de defensie-uitgaven na volgend jaar te verhogen van ongeveer 2% naar 3,5% van het bbp.

Maar de uitgaven stijgen

De startpositie is goed, maar de uitgaven lopen de komende jaren snel op. Naast hogere defensie-uitgaven worden we namelijk met z’n allen ouder waardoor ook de zorg- en vergrijzingsuitgaven stijgen. Als een volgend kabinet deze extra kosten wil financieren door geld te lenen, kan dat op termijn in de papieren lopen. Het overheidstekort loopt op tot ver boven het Europese plafond, en tegen 2040 zal de overheidsschuld zijn opgelopen tot 75% van het bbp. Dit blijkt uit een van de drie toekomstscenario’s die DNB heeft opgesteld ter ondersteuning van het SBR-advies.

Als dit scenario zich voltrekt, moet er later misschien plots en hard worden ingrepen. Doordat het Europese tekortplafond wordt overschreden kan Brussel namelijk sancties opleggen. Ook laat zo’n hoge overheidsschuld minder ruimte om bij te lenen tijdens een crisis, zoals een natuurramp of een pandemie. Tenslotte is het duur. Door deze extra schuld nemen de rentelasten toe met 0,6 procentpunt van het bbp – ongeveer gelijk aan de huidige uitgaven voor de politie – tot een totaal van 1,8% van het bbp in 2040.

Daarom is actie nodig

Om onze huidige gezonde overheidsfinanciën aan de volgende generatie door te geven, adviseert de SBR een volgend kabinet om jaarlijks €7 miljard aan uitgaven te schrappen, de belastingen met dit bedrag te verhogen, of een combinatie van beide. Daarnaast moeten extra uitgaven voor defensie structureel binnen de begroting gedekt worden. Dit kan bijvoorbeeld door nu maatregelen te nemen die de toekomstige stijging van vergrijzingsgerelateerde uitgaven dempt. Als dat beide gebeurt blijft de overheidsschuld in 2040 steken op 53% van het bbp. De rentelasten stijgen dan weliswaar ten opzichte van nu, maar tot niet meer dan 1,2% van het bbp. Daarmee blijft in dit scenario financiële ruimte over voor extra uitgaven bij tegenvallers.