Hoera, centraal bankieren is weer saai! Voor nu dan.

De inflatie in het eurogebied ligt na een woelige periode weer rond de 2% en de werkloosheid blijft laag, a good place indeed! Na jaren van hoge en volatiele prijsstijgingen ligt de inflatie in het eurogebied vrij stabiel rond de doelstelling van 2%. De economie groeit gestaag, zij het niet uitbundig, en de sterke prestaties van landen als Spanje en Griekenland zijn bemoedigend.

De beleidsrente van de ECB ligt op 2% en dat past voor nu goed bij dit economische plaatje. De ECB heeft de rente de laatste drie ECB-vergaderingen daarom ongemoeid gelaten want we zitten, aldus president Christine Lagarde, ‘in a good place.’

Links en rechts ingehaald

Voor een centraal bankier klinkt zo’n uitspraak misschien onverwacht blijmoedig. Begrijp de ECB dan ook niet verkeerd. Dat het rentebeleid van de ECB zich in rustig vaarwater bevindt, betekent niet dat we achterover kunnen leunen. Je hoeft niet ver te kijken om de dikke wolkensluier te zien die om Europa heen hangt.

Een oorlog aan de Europese oostflank vergroot de noodzaak om flink in defensie te investeren. De budgettaire ruimte om dat te doen is er nauwelijks. Dan zijn er nog de handelstarieven die de Verenigde Staten aan onze bedrijven opleggen. Er is een zeer concurrerend China, en een AI-revolutie waarin de VS ruim op ons vooruit lopen.

Europa stagneert en riskeert links en rechts te worden ingehaald. Maar zo ver hoeft het niet te komen. De EU vormt het grootste handelsblok en de tweede economie ter wereld. Dat geeft ons in potentie enorme economische en politieke macht, mits we samen optrekken. En mits we haast maken. In de wereld van AI en tech is er al gauw sprake van het principe winner takes all (of ten minste, winner takes most).

Benut schaalvoordeel

De instapkosten voor nieuwe bedrijven zijn hoog, maar wie een groot marktaandeel te pakken krijgt kan profiteren van schaalvoordelen en netwerkeffecten. Een sociaal netwerk is immers aantrekkelijker als er veel andere mensen op zitten. Dat maakt het moeilijk voor nieuwe spelers om ertussen te komen. En kan betekenen dat als je de boot gemist hebt, die niet snel terugkomt.

De weg vooruit begint met het benutten van ons eigen schaalvoordeel. Dat begint al klein. Europese bedrijven stuiten op een wirwar aan regels als zij over de grens willen ondernemen of op zoek zijn naar investeerders. Daardoor groeien ze niet snel genoeg door en moeten ze het op het wereldtoneel te vaak afleggen tegen concurrenten.

En er zijn investeringen nodig. In defensie, in innovatie en infrastructuur. Van onderwijs tot snelle spoorverbindingen. Als centraal bankier profiteer ik al van een van onze beste internationale verbindingen, die tussen Frankfurt en Amsterdam. Maar ook 4 uur voor 450 kilometer is nog geen revolutie. Om over de vertragingen op het Duitse spoor maar niet te spreken… 

Werk aan de winkel

Er is dus werk aan de winkel. Europa is harder nodig dan ooit, maar Europa moet ook veranderen. Zoals Mario Draghi betoogde in zijn inmiddels tot in den treure geciteerde rapporten: we moeten de innovatiekloof met de VS en China dichten, barrières voor ondernemers wegnemen en de interne markt voor goederen, diensten en kapitaal volledig benutten.

De noodzaak voor meer innovatie sluit ook naadloos aan bij het werk van de Nobelprijswinnaars voor economie van 2025: Philippe Aghion, Peter Howitt en Joel Mokyr. Hun onderzoek toont aan dat duurzame economische groei voortkomt uit creatieve destructie — het proces waarbij nieuwe technologieën oude vervangen. Mokyr laat daarbij zien dat technologische vooruitgang pas echt impact heeft als samenlevingen openstaan voor nieuwe ideeën en deze weten te benutten.

De boodschap van Draghi en de Nobelprijswinnaars is daarmee duidelijk: Europa moet durven vernieuwen. Niet alleen om concurrerend te blijven, maar ook om haar welvaart, veiligheid en duurzaamheid te waarborgen. De vuistdikke rapporten van Draghi en ook Enrico Letta kunnen daarvoor niet het einde zijn van het verhaal. Laten we hopen dat ze het begin zijn van een nieuw hoofdstuk.