In de toezichtkeuken: zo maken wij toezichtplannen

Bertolt Brecht wist het al. De menselijke neiging tot plannenmakerij is tot mislukken gedoemd. In het toezicht is het niet anders. We maken ieder jaar goed doordachte toezichtplannen, maar het toezicht precies volgens dit plan uitvoeren doen we zelden of nooit. Want vrijwel altijd komen onze prioriteiten tijdens het jaar net even anders te liggen dan we voorzagen. Gelukkig voeren we het grootste deel van onze plannen wel uit, de plannenmakerij is dan ook een belangrijk onderdeel van ons toezicht.

Eerst naar de markt

Als goede koks beginnen we met het verzamelen van de ingrediënten. We gaan naar de markt, en dat zijn in ons geval de rapportages die financiële instellingen hebben aangeleverd. Daarin vragen we naar de financiële positie, inzicht in risico’s, activiteiten van de instelling en de organisatie zelf. Dat levert een lange lijst met ingrediënten op.

Voorgerecht

Met de ingrediënten maken we vervolgens drie gerechten. De impactklassen zijn het voorgerecht. We stellen van iedere onder toezicht staande instelling vast hoe erg het is als er problemen ontstaan. Hoeveel mensen kan dat raken? Kunnen andere instellingen geraakt worden? Komt het vertrouwen in het hele financiële stelsel misschien in gevaar? Problemen bij grotere instellingen zullen normaal gesproken meer impact hebben. En als problemen een grotere impact hebben, zitten we er dichter bovenop om die problemen te voorkomen.

Het recept

Het hoofdgerecht bestaat uit de risicoscores. Het recept daarvoor is best wel complex. Risico’s bij een verzekeraar zijn anders dan bij een bank, bij een bank weer anders dan bij een betaalinstelling, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Ons recept houdt er rekening mee aan welke risico’s een instelling bloot kan staan. Vervolgens berekenen we voor ieder risico hoe hoog het is en hoe goed de instelling dat risico beheerst. Risico’s nemen hoort immers bij ondernemen, ook in de financiële sector, en dat mag ook zolang de instelling maar voldoende greep heeft op die risico’s.

De bereide maaltijd moet vervolgens nog wel op tafel belanden. En dat doen we niet door het eten direct op het bord te kwakken. De risicoscores komen uit een model en de uitkomsten accepteren we niet zomaar. Voor sommige instellingen sluit het model niet goed aan op de praktijk. Vaak weten we meer over de instelling dan uit de rapportage blijkt. Onze toezichthouders beoordelen de automatische scores en passen die waar nodig aan. Zeg maar het peper en zout dat de goede kok naar smaak toevoegt.

Dan wordt de maaltijd uitgeserveerd. Voor iedere sector (of delen daarvan) houden we een proeverij waar de scores en de aanpassingen daarvan worden beoordeeld. Zo zorgen we dat we iedereen hetzelfde behandelen en brengen we ook brede kennis aan tafel om waar nodig verdere aanpassingen te doen. Tijdens die proeverij, die we panelsessie noemen, stellen we de uiteindelijke risicoscores vast. We kijken ook meteen of er patronen in de aanpassingen zitten. Als er bij een grote groep instellingen veel zout en peper bij moet, wordt het tijd het recept aan te passen.

Nagerecht

Tot slot is er het nagerecht. In een perfecte wereld vallen alle risicoscores binnen onze risicotolerantie en is er geen enkele instelling waar we extra dicht bovenop hoeven te zitten. In de werkelijkheid zijn er altijd wel instellingen die een hogere risicoscore hebben dan we acceptabel vinden. Voor die instellingen plannen we extra toezichtactiviteiten in om het risico te verkleinen. Dat noemen we dan het risicogebaseerd programma en dat vormt dan samen met het basisprogramma het toezichtjaarplan van volgend jaar.

After dinner dip

En als dan iedereen van tafel is, krijgt Brecht meestal toch weer gelijk. Het grootste deel van het programma blijft meestal wel staan. Soms is er een instelling die zelf ook inziet dat de risico’s te hoog zijn en zijn vergunning inlevert zonder dat we iets hoeven te doen. Maar gedurende het jaar is er ook altijd wel een instelling waar we ons comfortabel bij voelden en waar toch wat aan de hand is en moeten we een nieuw plan maken. Dat is dan de after dinner dip.