Een spiegel die uitnodigt tot reflectie

Goedemiddag allemaal,

Over vier dagen, op 1 juli, vieren en herdenken we Keti Koti ofwel Emancipation Day.

Een onderdeel van deze dag die op mij veel indruk maakt is de Bigi Spikri-optocht. Een inspirerende combinatie van kleding en kleur, van vreugde en verdriet, van uitbundigheid en waardigheid.

Ik weet intussen dat Bigi Spikri een Surinaams begrip is dat letterlijk ‘grote spiegel’ betekent, omdat de mensen tijdens de vroegere parades hun spiegelbeeld bewonderden in de winkeletalages van Paramaribo. Ze zagen in die winkelruiten, in die spiegels, natuurlijk niet alleen zichzelf, maar ook alle mensen om hen heen.

Drie jaar geleden keek DNB in de spiegel en die reflectie leidde tot excuses namens De Nederlandsche Bank voor de rol die onze voorgangers speelden in het Trans-Atlantische slavernijverleden. Excuses aan alle nazaten van tot slaaf gemaakten in Nederland, in Suriname, op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, op Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Excuses aan alle mensen die vandaag nog steeds de gevolgen hiervan dragen.

Ik zei toen dat die excuses geen eindpunt waren maar een ijkpunt. Want wij kijken nog steeds iedere dag in de spiegel. Naar waar anderen staan en naar waar we zelf staan. Naar wat we zijn en wat – wie – we willen worden: een centrale bank voor iedereen.

Ik ben blij dat u hier vandaag allemaal bent om samen naar ons spiegelbeeld te kijken, om samen te reflecteren op wat er terecht is gekomen van wat we beloofd hebben. Om samen te zien hoe er, beetje bij beetje, in Nederland en bij DNB, meer aandacht komt voor erkenning en bewustwording, Ik ben ook blij dat we dat vandaag hier doen, in ons vernieuwde gebouw.

Want dit gebouw is wat mij betreft de spiegel van onze ziel. U heeft het vast al gezien toen u hier binnenkwam, en op weg naar dit auditorium: we hebben het gebouw – letterlijk – opengegooid. De hele benedenverdieping is een publieke ruimte geworden. Een plek waar mensen koffie kunnen drinken en kunnen werken, waar ze naar onze kunstcollectie kunnen kijken en de speciale tentoonstellingen in De Nieuwe Schatkamer kunnen bezoeken: de ruimte hiernaast waar nog niet zo lang geleden geld en goud werd opgeslagen.

Een plek waar de medewerkers van DNB de mensen voor wie we werken echt kunnen ontmoeten en om u de kans te geven ons te ontmoeten. Zo helpt ons gebouw ons om ons werk nog beter te doen: transparant, toegankelijk en middenin de samenleving.

Want samenleven gaat om welzijn en welvaart, om gezien en gehoord worden,

om meepraten en meedoen. Zorgen voor betrouwbare geldstromen en stabiele prijzen, integere financiële instellingen en een betrouwbaar betalingssysteem, speelt in dat samenleven een belangrijke rol.

Daarom is het werk dat we hier doen niet alleen belangrijk voor de mensen in dit gebouw, maar ook – juist - voor alle mensen daarbuiten. Door ons daar iedere dag van bewust te zijn, worden we wie we willen zijn, wat we in de spiegel willen zien: een centrale bank voor iedereen. Een centrale bank die zorgt voor een gezonde economie waarin iedere mens telt.

Dat was de afgelopen jaren mijn motivatie, en de motivatie van de andere directieleden en de medewerkers van DNB, om tijd, energie en geld te investeren om eraan bij te dragen dat de doorwerking van het slavernijverleden vermindert. Omdat we mede verantwoordelijk waren voor het verleden. Omdat we mede verantwoordelijk zijn voor de toekomst.

Zoals ik drie jaar geleden aankondigde heeft DNB eenmalig vijf miljoen euro gereserveerd voor een aantal grotere projecten in Nederland, Suriname en op de zes eilanden die bijdragen aan het bewustzijn over het slavernijverleden. Daarnaast hebben we een fonds opgericht dat, in nauwe samenwerking met het Cultuurfonds, tien jaar lang, jaarlijks, een half miljoen euro verdeelt onder kleinere lokale projecten – ook weer verdeeld over Nederland en Suriname, en de zes eilanden.

Dat geld willen we zo goed mogelijk besteden, dus kiezen we voor projecten die echt een verschil kunnen maken. Van alle mensen die mee hebben gedacht, binnen en buiten DNB, waaronder een aantal van u, leerde ik de afgelopen jaren een belangrijke les: het gaat om lokale betrokkenheid. Of die betrokkenheid er is, kom je alleen te weten als je de mensen waar het om en over gaat echt ontmoet.

Vorig jaar kreeg ik die kans tijdens mijn reis naar Suriname en Curaçao.

Dat was een onvergetelijke ervaring. Het gevoel van de tropische warmte en wind als je landt op vliegveld Zanderij in Suriname, de iconische binnenstad van Paramaribo en de overweldigende geschiedenis van het land. De kleurrijke huizen in Willemstad op Curacao, de eindeloze stranden, en overal mensen die, ondanks hun geschiedenis, met veel optimisme en warmte in het leven staan.

Maar, en dat kreeg ik ook te zien, het zijn ook landen met ongeheelde wonden uit het slavernijverleden, waar mensen nog steeds te maken hebben met ongelijkheid, achterstand en benadeling.

Ik zag ook dat projecten die mensen helpen om aan een betere toekomst te bouwen, voor zichzelf en voor hun kinderen, niet altijd groots en meeslepend hoeven te zijn.

Bijvoorbeeld een kinderdagverblijf in een Surinaamse achterstandsbuurt waardoor jonge alleenstaande moeders kunnen werken.

Bijvoorbeeld het project op Curaçao dat jonge mannen leert om verantwoordelijkheid te dragen voor hun gezin. Bijvoorbeeld de renovatie van een theaterschool in een Surinaams dorp waar veel nazaten wonen. Een kleine greep uit de projecten die we inmiddels steunen met het geld uit het DNB-fonds: alleen al in 2024 waren dat er 93.

Ook andere projecten in de acht gebieden zullen de komende jaren geld uit dat fonds ontvangen.

Daarbij hebben we gekozen voor drie thema’s van doorwerking: projecten die op behoud van eigen cultuur en natuur inzetten,  educatie en talentontwikkeling stimuleren en mensen helpen om een toekomst op te bouwen. 

In mijn gesprekken met mensen daar, met u en met andere groeperingen in Nederland, leerde ik ook dat bewustzijn creëren over de slavernijgeschiedenis heel belangrijk is. Want dat is geen geschiedenis van alleen maar slachtoffers, het is ook een geschiedenis van helden en hun strijd voor vrijheid en gelijkheid.

Daarom ben ik blij dat we met de vijf miljoen voor grotere projecten de renovatie van het Elizabeth Samsonhuis mogelijk maken, de heropbouw en educatieactiviteiten van het Tulamuseum, de bewustwordingsactiviteiten van het Saba Heritage Centre en de educatieve programma’s van Fort Zoutman op Aruba, 

Allemaal projecten die de sporen van het verleden in het heden zichtbaar maken, projecten die bewustzijn creëren over ons slavernijverleden. Bewustzijn dat nodig is om samen te werken aan een betere toekomst. Een toekomst met gelijke kansen voor iedereen, in een samenleving waarin we diversiteit en inclusie omarmen.

DNB wil een afspiegeling zijn van die toekomst, van die samenleving. 

Daarom hebben we drie jaar geleden een Chief Diversiteit en Inclusie aangesteld.

Daarom streven we naar een volledige genderbalans in ons personeelsbestand in 2028, inclusief het management. DNB-breed is nu ruim 41 procent van de medewerkers vrouw en 43 procent van de managers. 

Op het gebied van culturele diversiteit gebruiken we de vernieuwde definities van het CBS. Op basis van die definities hebben we ons tot doel gesteld  dat 26% van onze medewerkers en leidinggevenden een migratieachtergrond heeft.

Op de werkvloer hebben we dat percentage al gehaald, maar in het management is dat cijfer helaas een stuk lager. We zijn dus nog onderweg, maar we boeken ieder jaar vooruitgang.

Ook hebben we het programma ‘Interne bewustwording en training’ gestart.

Een concreet voorbeeld daarvan zijn de leertrajecten voor toezichthouders die zich bezighouden met de Wet ter voorkoming van witwassen. Hierin leren we managers en medewerkers hoe ze om moeten gaan met signalen van burgers die discriminatie hebben ervaren in hun contacten met banken en betaalinstellingen.

Als toezichthouder en vanuit onze missie – zorgen voor financiële stabiliteit en welvaart voor iedereen - heeft DNB een rol in de aanpak van dit probleem.

Tijdens de leertrajecten besteden we aandacht aan bewustwording, culturele sensitiviteit en vooroordelen, zodat medewerkers beter in staat zijn om blinde vlekken te herkennen en aan te pakken.

Die bewustwording is ook de drijfveer van onze interne klankbordgroep die kritisch meekijkt met de uitvoering van de beloofde maatregelen. Dat is niet een clubje managers, maar medewerkers uit alle lagen, afdelingen en directies van DNB.

Want veranderen begint bij je eigen spiegelbeeld.

Ik ben daarom blij met de betrokkenheid van DNB-directielid Cindy van Oorschot bij deze activiteiten en plannen; zij is sinds kort verantwoordelijk voor de opvolging van de maatregelen. Dat doet ze met hart en ziel en door de mensen om wie het gaat op  te zoeken, bijvoorbeeld afgelopen voorjaar tijdens haar reis naar Bonaire, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten.

Daar sprak ze met verschillende nazaten en bezocht ze de projecten die we steunen via het DNB-fonds, in nauwe samenwerking met het Cultuurfonds. En ik kan u overigens verzekeren dat niet alleen Cindy de verantwoordelijkheid voelt als het gaat om de doorwerking van het slavernijverleden: de stappen die we hebben gezet hebben de steun van de hele directie van DNB.

Ons nieuwe, open gebouw, waar verleden en heden samenkomen, geeft ons de kans om nog beter in gesprek te gaan met elkaar en met anderen. Om beter ons werk te doen, om een centrale bank voor iedereen te zijn. Want we zijn ons er sterk van bewust dat er nog steeds ongelijkheid is, nog steeds discriminatie, racisme en uitbuiting, dat nog steeds niet iedereen gehoord en gezien wordt. Daar besteden we, in ons werk en in onze omgang met elkaar, aandacht aan.

Deze week nog een beetje meer dan de rest van het jaar. Want deze week, in de aanloop naar Keti Koti, ofwel Emancipation Day, is voor ons een gelegenheid om extra aandacht te besteden aan de gevolgen van ons slavernijverleden.

Door deze bijeenkomst, door een tentoonstelling over ons slavernijverleden, door speciale rondleidingen voor scholieren uit Amsterdam Zuidoost, en door gesprekken in en met de klankbordgroep.

Voor mij persoonlijk is dit ook een bijzondere week: vandaag is mijn laatste officiële werkdag als President van DNB, maar ik verzeker u dat ik het stokje in vol vertrouwen overdraag aan mijn opvolger Olaf Sleijpen, ook als het gaat om de onderwerpen die we vandaag bespreken: hij weet hoe belangrijk het is.

Voor u, voor DNB, voor ons allemaal.

Ik weet niet of het u is opgevallen, maar de buitenmuren van de eerste verdiepingen van dit gebouw bestaan bijna helemaal uit glas. Dat is de winkeletalage van DNB: een grote spiegel waardoor wij de wereld kunnen zien en de wereld ons. Een spiegel die uitnodigt tot reflectie. Iedere dag. Zolang het nodig is.