Merendeel Nederlanders overweegt een digitale euro op zak te hebben

Terwijl er nog geen digitale euro's zijn, laat staan dat ermee afgerekend kan worden, zegt twee derde van de Nederlanders ze wel bij zich te willen hebben. Digitale euro's kun je niet laten rinkelen zoals munten en je kunt ze evenmin laten knisperen zoals bankbiljetten, maar afgezien daarvan beschikken ze wel over bijna alle eigenschappen van contanten. Ze worden eveneens uitgegeven door een centrale bank, indien besloten wordt tot de lancering van een digitale euro.

EU-lidstaten, het Europees Parlement en de Europese Commissie onderhandelen op dit moment over wetgeving die invoering mogelijk moet maken. Behalve dat de eurolanden hiermee een eigentijdse aanvulling krijgen op het bestaande contante geld, zal ook het eerste Europese digitale betaalmiddel zijn als Europees antwoord op de door Amerikaanse bedrijven gedomineerde betaalmarkt.

Onderzoek naar gebruik

Maar voordat die digitale euro er is, moet er nog heel wat water door de Rijn, de Loire, de Maas en de Donau stromen. De EU-landen, het Europees Parlement en de Europese Commissie moeten eerst akkoord gaan met de invoering van het nieuwe betaalmiddel. Wanneer dat precies gebeurt en wat de uitkomst wordt, is nu nog niet bekend. In de tussentijd werken de Europese Centrale Bank (ECB) en de nationale centrale banken in de eurozone aan de techniek, vormgeving en betaalmogelijkheden van deze digitale tegenhanger van contant geld.

Terwijl er dus nog volop wordt gewerkt aan de techniek en de politieke besluitvorming nog moet plaatsvinden, liet DNB onderzoeken of Nederlanders überhaupt wel een digitale euro willen gebruiken. Ze liet daarvoor 2.000 mensen ondervragen uit het panel van onderzoeksbureau Flycatcher dat samenwerkt met veel Nederlandse universiteiten. De deelnemers werd vooraf uitgelegd wat de digitale euro, en dan met name de offline variant (zonder internet),  inhoudt. 

Cash, digitale euro's of op pinpas

Wat blijkt: 67% van de ondervraagde Nederlanders is in dit onderzoek bereid om digitale euro's te gebruiken. Dat is veel voor een betaalmiddel dat nog niet eens in de kinderschoenen staat.

Onderzoeker Frank van der Horst van DNB legt uit hoe het onderzoek werd uitgevoerd. ‘Deelnemers kregen een bedrag van € 800 óf € 3.000 toegewezen om in het levensonderhoud te kunnen voorzien. Die twee bedragen komen ruwweg overeen met wat mensen in lagere en in modale inkomensklassen gemiddeld maandelijks te besteden hebben.’ Dit om te zien of inkomensverschillen effect hebben op het gebruik van de digitale euro.

Als contant geld

Dat bedrag konden de ondervraagden in drie betaalmiddelen onderbrengen. Het op de bankrekening laten staan was één mogelijkheid. Het bedrag over digitale euro's en contant verdelen, waren opties twee en drie. De deelnemers kregen hiervoor een korte uitleg over de belangrijkste kenmerken van de betaalmiddelen.

Dan vertelt Van der Horst over de scenario's. ‘Tijdens de maand is het voor de helft van de ondervraagden 50% zeker dat ze voor hun aankopen in de winkel, bijvoorbeeld de boodschappen, hun pinpas konden gebruiken. De andere helft kreeg 99% zekerheid dat ze konden pinnen. Dit om te onderzoeken of het gebruik van de digitale euro hierdoor gaat verschillen,’ aldus Van der Horst.

Meer onzekerheid, meer digitale euro's

Ongeacht bestedingsruimte of situatie, bleek de bereidheid om digitale euro’s op zak mee te nemen groot. Maar wat nog opvallender is: ‘Naarmate de onzekerheid over of je wel of niet kon pinnen groeide, kozen mensen er niet alleen voor om meer contant geld, maar ook meer digitale euro's op zak te houden. Mensen behandelen digitale euro's als contanten.’ Dat zegt zijn collega-onderzoeker Anneloes van Gent, ook van DNB.

Een andere belangrijke uitkomst van dit onderzoek is daarnaast dat Nederlandse consumenten over het algemeen geen probleem hebben met een zogenoemde ‘aanhoudingslimiet’ van €3.000 digitale euro’s per persoon. Zo’n limiet bepaalt wat iemand maximaal kan aanhouden om te voorkomen dat mensen dusdanig veel digitale euro's opnemen dat dat de financiële stabiliteit kan bedreigen. Over de aanhoudingslimiet is nog geen beslissing genomen. Ook dat is nog onderdeel van de politieke besluitvorming over de mogelijke invoering van de digitale euro.

Digitaal, ook zonder internet

Van Gent vervolgt. ‘We hebben in ons onderzoek de focus gelegd op de offline digitale euro, die het dus ook doet zonder internetverbinding. Daar zien we de echte meerwaarde voor Nederland. De offline digitale euro kan je vergelijken met de foto die je direct op je telefoon – en dus niet in de cloud – opslaat, je kunt er altijd bij. Omdat die lokaal staat opgeslagen, kijkt er ook geen derde partij mee als je betaalt. Alleen jij en de ontvanger weten van de betaling. Het is daarmee net zo privé als cash.’ Naast een smartphone krijgen mensen de mogelijkheid om hun digitale euro's op een betaalpas te bewaren.

‘We vinden het belangrijk dat iedereen makkelijk toegang krijgt tot deze vorm van geld,’ zegt Van Gent. ‘Iedereen moet digitale euro's kunnen gebruiken, ook mensen met een beperking.’ Het onderzoek laat zien dat 42% de digitale euro het liefst in de vorm van een betaalpas bewaart; 33% wil ze in een app bewaren en 26% van de ondervraagden heeft geen voorkeur.

Sommigen huiverig

Ongeveer een derde van de deelnemers is huiverig om de digitale euro te gebruiken. Deze groep gebruikt ongeacht eventuele budget- of scenariobeperkingen stellig geen digitale euro's. Desgevraagd zegt een meerderheid van de niet-gebruikers de toegevoegde waarde niet te zien van het nieuwe betaalmiddel. Privacy komt niet als doorslaggevende factor naar voren in dit onderzoek. Voor twee derde van de Nederlanders is privacy geen reden om meer of minder gebruik te maken van de digitale euro. Desalniettemin vinden wij privacy als centrale bank belangrijk.

Ongeveer de helft van de niet-gebruikers verklaart geen behoefte aan digitale euro's te hebben omdat ze er te weinig verstand van hebben. Anderen nemen geen digitale euro’s op zak mee omdat ze het niet vertrouwen als betaalmiddel.

Europese onafhankelijkheid in betalen

Betalen is als het ware het ‘gas, water en licht’ van de economie. We willen ervoor zorgen dat we in Nederland altijd kunnen blijven betalen. We zijn voor ons Nederlandse pinverkeer sterk afhankelijk van wereldspelers, niet afkomstig uit Europa.

De bedrijven achter de Nederlandse pinbetalingen zijn bijvoorbeeld Mastercard en Visa. Paypal en Apple zijn andere grote spelers in Europa. ‘Er is nog geen Europese pinoplossing die alle markten in Europa verbindt – en dat willen we wel graag om onze onafhankelijkheid zeker te stellen Dat is één van de belangrijkste redenen waarom we werken aan de digitale euro.’ aldus Van Gent.

Maar voordat we het bouwstadium bereiken, moet er eerst politieke goedkeuring zijn, wil een digitale euro van de grond komen, of die nu met of zonder internet werkt. Voor de onderzoekers is het alleszins een bemoedigende gedachte dat het leeuwendeel van de toekomstige gebruikers het betaalmiddel serieus neemt.

Voor een volledig overzicht van de resultaten, de gestelde vragen en de onderzoeksmethode, download je hier het onderzoek van Frank en Anneloes.