Trends als globalisering, technologie en vergrijzing veranderen het karakter van de Nederlandse economie, waarbij het belang van (hoogwaardige) dienstverlening verder toeneemt. Om groei te bevorderen, is het van belang te investeren in scholing, de dynamiek in de economie te vergroten en het aanpassingsvermogen op de arbeidsmarkt te versterken.
Globalisering en technologie veranderen het karakter van de Nederlandse economie. ICT en ontwikkelingen in de logistiek hebben het mogelijk gemaakt productieprocessen steeds verder op te splitsen tussen landen. Nederland specialiseert zich hierbij meer en meer in de hoogwaardige en kennisintensieve onderdelen van het productieproces, zoals productontwerp, marketing en aftersales dienstverlening. Daar is ook de hoogste toegevoegde waarde te halen.
Twee andere trends, vergrijzing en het toenemende belang van diensten in de consumptie van huishoudens, leiden er waarschijnlijk toe dat het relatieve belang van de binnenlandse bestedingen toeneemt ten opzichte van de uitvoer. De consumptie verschuift naar diensten die vooral in eigen land worden geproduceerd. Het belang van de dienstensector voor de totale arbeidsproductiviteitsgroei neemt door deze ontwikkelingen toe. Een goed functionerende dienstenmarkt wordt daarom steeds belangrijker. Ook exporteurs kunnen daarvan profiteren, omdat zij in toenemende mate afhankelijk zijn van de kwaliteit en prijs van binnenlandse dienstverleners.
De afgelopen decennia was de toenemende arbeidsparticipatie nog een pijler onder de groei. In de toekomst zal naar verwachting de groei van de arbeidsproductiviteit echter de enige permanente bron van economische groei zijn. De uitgangspositie van Nederland voor productiviteitsgroei is goed: de kwaliteit van de infrastructuur is hoog, Nederland scoort prima op indices voor ondernemingsklimaat en de beroepsbevolking is relatief hoog opgeleid. Ook het niveau van de investeringen ligt in historisch perspectief op een vrij hoog niveau. Dat laat onverlet dat in de toekomst wellicht een hoger investeringsniveau nodig is, bijvoorbeeld als gevolg van de noodzakelijke energietransitie. Het bevorderen van productiviteitsgroei vraagt verder om investeringen in scholing en maatregelen die de dynamiek in de economie stimuleren en het aanpassingsvermogen van de arbeidsmarkt versterken.
De toenemende specialisatie in hoogwaardige dienstverlening en voortschrijdende automatisering maakt het des te belangrijker om alle talenten te benutten. Het Nederlandse onderwijssysteem is van hoge kwaliteit, maar kan versterkt worden door meer te investeren in de ontwikkeling van jonge kinderen, in het bijzonder bij ouders met een kwetsbare sociaal-economische positie. Investeringen in jonge kinderen renderen langer, maken het gemakkelijker om later nieuwe kennis en vaardigheden te ontwikkelen en dragen bij aan het verminderen van achterstanden.
De arbeidsproductiviteit kan ook verhoogd worden door barrières voor toetreding, groei en uittreding van bedrijven zo veel mogelijk weg te nemen. Hervorming van het faillissementsrecht, waarbij meer nadruk komt te liggen op herstructurering in plaats van liquidatie, kan hier een bijdrage aan leveren. Binnen de dienstensector kan de productiviteit bevorderd worden door belemmeringen voor concurrentie en schaalvoordelen weg te nemen. Het versterken van de Europese dienstenmarkt, het handelsverdrag tussen de EU en de VS en het verminderen van regulering voor professionele diensten kunnen daaraan een impuls geven.
Aanpassingsvermogen in de economie vraagt ook om voldoende flexibiliteit op de arbeidsmarkt. Deze flexibiliteit komt nu vooral op rekening van een groeiende groep zzp’ers en andere flexibele krachten. Het verminderen van de institutionele verschillen tussen werknemers met vaste contracten, flexwerkers en zzp’ers versterkt het aanpassingsvermogen van de economie, bevordert de doorstroming van tijdelijke naar vaste arbeid en leidt tot een betere benutting van kennis en vaardigheden. Beleid gericht op versterking van scholing tijdens de loopbaan past hierbij, omdat het de inzetbaarheid van werknemers vergroot.
Een kalme start is er niet bij voor het nieuwe kabinet. Er liggen belangrijke kwesties te wachten om opgelost te worden. In onze podcastserie komen ze een voor een aan bod, zo ook de krappe arbeidsmarkt.
Lees meer De vier grote dilemma’s voor een nieuw kabinet
De arbeidsmarkt dreigt vast te lopen. Er is veel werk, maar er zijn weinig mensen. En dat probleem lijkt de komende jaren alleen maar groter te worden. Dus moet er iets gebeuren. Maar wat? En gaat Artificial Intelligence hierbij helpen?
Lees meer De arbeidsmarkt: veel werk, weinig mensen
De Nederlandse economie heeft zich weerbaar getoond in een omgeving van hogere rentes. De risico’s voor de financiële stabiliteit zijn door de daling van de inflatie minder acuut, maar nog steeds duidelijk aanwezig, zo constateerde het Financieel Stabiliteitscomité (FSC).
Lees meer FSC: “Geo-economische fragmentatie vormt risico voor Nederlandse economie en financiële stabiliteit”
Het gaat goed met de Nederlandse economie en financiële sector, dat concludeert het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Ook loopt Nederland wereldwijd voorop in het toezicht op klimaatgerateerde risico’s.
Lees meer IMF: Nederlandse economie en financiële sector staan er goed voor
