Op de Nederlandse arbeidsmarkt is het lastig voor bedrijven en organisaties om voldoende personeel te vinden. Dit noemen we een krappe arbeidsmarkt. Volgens de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) waren er eind 2024 per 100 werklozen 108 vacatures. De grootste personeelstekorten blijven bestaan in de zorg, waar de vraag naar verpleegkundigen en ander zorgpersoneel hoog is, en in de technische sector, waar een tekort is aan bijvoorbeeld installateurs en elektriciens.
Een belangrijke factor is dat een groot deel van de mensen in Nederland die kunnen en willen werken, dat al doet. De arbeidsparticipatie in Nederland is hoog in vergelijking met andere landen in Europa. Eind 2024 lag het percentage mensen tussen de 15 en 74 jaar dat werkt of actief op zoek is naar werk, op ruim 75%. Bij mensen tussen de 25 en 65 jaar is zelfs 90% actief op de arbeidsmarkt. Er zijn dus relatief weinig mensen die momenteel niet werken en direct beschikbaar zijn om een openstaande vacature te vullen. Daarnaast speelt de vergrijzing van de bevolking een rol. Een steeds groter deel van de bevolking bereikt de pensioenleeftijd, terwijl er relatief minder jongere mensen bijkomen die kunnen werken. De vergrijzing zorgt ervoor dat de groei van het potentiële arbeidsaanbod afneemt.
De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt heeft verschillende gevolgen voor de economie. Bedrijven en organisaties hebben moeite om hun werkzaamheden uit te voeren, wat kan leiden tot langere wachttijden (zorg) of vertragingen (bouw, installatie warmtepompen of zonnepanelen). De krapte kan ook een rem zetten op de economische groei, doordat bedrijven hun productie niet kunnen uitbreiden. Werknemers in een krappe markt hebben vaak een sterkere onderhandelingspositie, wat kan leiden tot hogere lonen.
Het aantal werkenden of gewerkte uren kunnen we niet makkelijk uitbreiden, maar we kunnen wel proberen de vraag naar personeel te verminderen, bijvoorbeeld door efficiënter te werken, de productiviteit te verhogen of bepaalde taken niet meer uit te voeren. Investeringen in technologie, innovatie, en de ontwikkeling van kennis en vaardigheden van werknemers zijn hierbij essentieel. Ook het slimmer organiseren van werkprocessen en de inzet van technologische vernieuwingen zoals kunstmatige intelligentie (AI) en robots kunnen helpen om taken anders uit te voeren en zo de behoefte aan extra personeel te verminderen.
In ons bulletin Arbeidsmarktkrapte vraagt om breed maatschappelijk debat (dnb.nl)
Voor de technische analyse van de gevolgen van de vergrijzing en aantal manieren om de negatieve gevolgen te beperken: DNB Analyse - Arbeidsmarktkrapte: het nieuwe normaal?
Wat mensen prikkelt om meer of juist minder te werken, lees je hier.
Ook hebben we onderzocht wat de bereidwilligheid is van werkloze Nederlanders om voor een baan naar een andere regio te verhuizen. De uitkomsten van dat onderzoek, in het Engels, staan hier: The Effect of Unemployment on Interregional Migration in the Netherlands
De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt en de gestegen inflatie hebben de afgelopen periode geleid tot een duidelijke stijging van de lonen. Werknemers kunnen in een krappe markt om hogere salarissen vragen, zeker wanneer de kosten van levensonderhoud stijgen door inflatie. Deze loongroei is belangrijk om de koopkracht van werkenden te ondersteunen.
Het is wel belangrijk dat de loonstijgingen beheerst verlopen. Als lonen te snel en te sterk stijgen, kunnen bedrijven genoodzaakt zijn om de prijzen van hun producten en diensten te verhogen om de hogere loonkosten te dekken. Dit kan vervolgens leiden tot een vicieuze cirkel, waarbij werknemers opnieuw hogere lonen eisen om de gestegen prijzen te kunnen betalen. Zo'n ontwikkeling staat bekend als een loon-prijsspiraal en kan een bron van aanhoudende inflatie worden. In Nederland zien we dat de loongroei weer aan het afnemen is na de inflatiepiek en zien we geen loon-prijsspiraal. Maar een evenwichtige ontwikkeling van lonen en prijzen blijft noodzakelijk voor een stabiele economische ontwikkeling.
DNB onderzoek laat zien dat de kans op een loon-prijsspiraal klein is: Nieuw onderzoek bevestigt kleine kans op loon-prijsspiraal | De Nederlandsche Bank
Uit onderzoek van DNB blijkt dat onzekerheid in werk en inkomen vaak samenvalt met andere kwetsbaarheden, zoals hoge woonlasten, hoge energierekening, schulden en weinig financiële buffers. Lees hier meer uitkomsten van dit onderzoek en onze aanbevelingen.
In een wetenschappelijke studie gaan we uitgebreid in op de verschillen tussen flexibele en vaste contracten. De Engelstalige studie is hier te lezen: The price of flexible jobs: Wage differentials between permanent and flexible jobs in The Netherlands
In onze halfjaarlijkse vooruitzichten voor de Nederlandse economie gaan we in op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Lees hier onze meest recente vooruitzichten: DNB Najaarsraming 2024
De komende decennia zal door de vergrijzing de groei van het aantal werkenden stil komen te vallen. Dit roept een belangrijke vraag op: hoe houden we onze welvaart op peil? Wij zien een belangrijke rol voor slimmer werken en daarmee een hogere productiviteit. Dat leggen we hier uit.
Lees meer Met slimmer werken personeelstekorten te lijf
Lonen, inflatie en de overheidsfinanciën waren de onderwerpen die Klaas Knot besprak bij Nieuwsuur op 24 september.
Lees meer Terugkijken: Klaas Knot bij Nieuwsuur
Zomer. Eindelijk tijd om de hangmat uit te rollen en het beste van de DNB-site nog eens terug te lezen. Dit bericht is de tweede in een reeks waarin we een aantal artikelen die dit jaar zijn verschenen voor je op een rijtje hebben gezet, gegroepeerd naar thema. Dit keer: de arbeidsmarkt.
Lees meer Leestip: lees hier alles terug over de arbeidsmarkt
Een kalme start is er niet bij voor het nieuwe kabinet. Er liggen belangrijke kwesties te wachten om opgelost te worden. In onze podcastserie komen ze een voor een aan bod, zo ook de krappe arbeidsmarkt.
Lees meer De vier grote dilemma’s voor een nieuw kabinet