Interview Klaas Knot in De Telegraaf

Knot: mogelijk nog grotere knauw koopkracht, inflatie in doemscenario 9,5%

Door DORINDE MEUZELAAR EN MARTIN VISSER

AMSTERDAM - Als de oorlog in Oekraïne langdurig tot hoge olie- en gasprijzen leidt, krijgt onze koopkracht een nog veel grotere klap dan tot nu toe verwacht. In een ’zwaar weer-scenario’ rekent De Nederlandsche Bank (DNB) op een gemiddelde prijsstijging van 9,5 procent dit jaar.

Dat blijkt uit een analyse van de economische gevolgen van de oorlog die DNB donderdag heeft gepubliceerd. Tegenover de Telegraaf zegt DNB-baas Klaas Knot dat dit ’fors koopkrachtverlies’ en ’negatieve impact op de economische groei’ betekent. Bij blijvend hoge grondstofprijzen zakt de economie weg en loopt de werkloosheid op.

Oekraïne

„De negatieve invloed op de Nederlandse economie van het Rusland-Oekraïneconflict kan bijvoorbeeld toenemen als door sancties en tegensancties een negatieve economische dynamiek wordt veroorzaakt”, zo schrijft DNB in de analyse. „Door sanctiemaatregelen en onzekerheid over de beschikbaarheid van olie en gas uit Rusland lopen in dit scenario wereldwijd de energieprijzen verder op.”

In het najaar waarschuwde Knot er al voor dat we bij aanhoudend hoge inflatie in een jarenzeventigscenario terechtkomen van hoge prijzen en een stagnerende economie. Hij wijst er nu echter op dat Nederland momenteel ’een ijzersterke uitgangspositie’ heeft, in tegenstelling tot in de jaren zeventig. Toch kunnen het kabinet en de centrale bank niet alle pijn van die torenhoge inflatie wegnemen, aldus Knot.

De centrale bank is de bewaker van de prijsstijgingen. Waarom heeft u niet veel eerder ingegrepen?

„Omdat de Europese Centrale Bank niks kan doen aan de hoge energieprijzen. Die ontwikkeling komt van buiten. Wat we wel kunnen doen, is voorkomen dat de tijdelijk hoge inflatie wortel schiet en zich vertaalt in langdurig hoge inflatie. En daar zijn we mee bezig. Dat zie je al terug in de stijgende hypotheekrente, dat is een direct gevolg van ons beleid. Als het nodig is, kunnen we na de zomer ook de officiële rente verhogen.”

Tijdelijk? Het is toch duidelijk dat de inflatie hoger is en minder tijdelijk dan steeds is gezegd?

„Ik heb dan ook steeds geprobeerd niet te stellig te zijn over wat tijdelijk betekent. Want… tja… uiteindelijk waren ook de dinosaurussen tijdelijk, al liepen ze hier 165 miljoen jaar rond. Ik heb vanaf het eerste moment gezegd dat er heel veel in inflatie is wat we niet goed begrijpen en wat niet goed in onze modellen zit.”

Dan nog blijft de vraag of u niet veel te laat gereageerd hebt. U waarschuwde in het najaar al voor jarenzeventigachtige toestanden.

„Het ziet er nog steeds naar uit dat de inflatie op de middellange termijn weer richting de 2 procent zakt. Al worden we wel steeds met nieuwe, tijdelijke schokken geconfronteerd. Eerst was het de verstoorde levering door de pandemie, nu de oorlog in Oekraïne. Er zijn wel belangrijke verschillen met de hoge inflatie van de jaren zeventig. Nederland had toen een probleem met de concurrentiepositie. Ook lagen de lonen relatief hoog ten opzichte van nu en de werkloosheid lag rond de 10%. Nu hebben we juist een ijzersterke uitgangspositie.”

Daar zit je dan als consument: 0 procent rente op spaarrekening en de prijzen lopen gierend hard op.

„De oorlog in Oekraïne is pas sinds drie weken aan de gang, maar zorgt voor radicale onzekerheid. Ik kan dus niet tegen de Telegraaf-lezer zeggen: deze kant gaat het op. Nog los van de humanitaire tragedie is de situatie slecht voor de burger: de hoge inflatie betekent meer koopkrachtverlies, vooral voor de mensen met een smalle beurs. Maar het is nog veel te vroeg voor armageddon of apocalyptische scenario’s.”

In uw jaarverslag waarschuwt u dat de overheid niet elke economische tegenvaller kan opvangen. Zijn we nu op onszelf aangewezen?

„Dat is niet wat ik daarmee wil zeggen. Maar we verwachten wel steeds meer dat de overheid wel bijspringt als er in de economie pijn wordt geleden. Daar zit een grens aan, dat hebben de jaren zeventig nu weer wél laten zien.”

De koopkrachtreparatie was niet nodig?

„Dat zeg ik niet, dat is aan de politiek. We moeten er wel rekening mee houden dat we door de duurdere olie en gas collectief als land armer worden. Daarom kunnen we niet iedereen compenseren. En als we dat wel doen, betalen we daar uiteindelijk zelf voor.”

DNB heeft berekend dat, wanneer de grondstofprijzen langdurig stijgen, de inflatie dit jaar op 9,5 procent uitkomt. Dus toch stoelriemen vast?

„Aan de huidige inflatie kunnen we niks doen. Dan hadden we twee jaar geleden moeten voorzien dat we hiermee te maken zouden krijgen. Toen gingen we net in lockdown, we hadden wel andere zorgen. We moeten nu bedenken wat die 9,5 procent betekent over twee jaar. Enerzijds is het risico dat de lonen stijgen, en daardoor de inflatie nog verder oploopt. Anderzijds verliezen we koopkracht, en dat drukt weer op de economie.”

Komt dit extreme scenario niet iedere dag dichterbij?

„Dat hangt vooral af van de escalatie van het conflict. Krijgen we straks helemaal geen energie meer uit Rusland? Dan hangt dit scenario boven de markt.”

Wat zou dit betekenen voor Nederlanders?

„Fors koopkrachtverlies en negatieve impact op de economische groei.”

De werkloosheid stijgt in dat scenario naar 5,4 procent.

„Ja, de werkloosheid loopt iets op. Dat zal wel weer de looneisen gaan dempen. De vakbeweging stelt altijd baanzekerheid boven meer inkomen.”

De beurs zakt dan ook weg, pensioenvermogens verdampen. Zowel CPB als DNB schrijft dat olie en gas mogelijk op rantsoen moeten. Dat klinkt als een oliecrisis-achtige situatie.

„Ik kan niet ontkennen dat dat heel serieus klinkt. We noemen het niet voor niets een zwaarweerscenario, maar het blijft vooralsnog een scenario.”

Tot aan autoloze zondagen aan toe?

„Nou, of dat nodig is… Bij de meeste vergadertafels waar ik heen ga, is het eerste wat we allemaal doen het jasje uit. Bedrijven worden op 22 graden verwarmd. Als je ’s nachts langs kantoren rijdt, dan branden overal alle lichten. Als we alleen al die dingen aanpassen, kunnen we heel veel besparen zonder dat we op zondag niet meer in de auto mogen rijden. We moeten niet lacherig doen over energiebesparing. Nederland heeft er de mond van vol, maar heeft nog niet zo veel gedaan.”

Uw voorganger, Nout Wellink, waarschuwt voor een recessie. Net als werkgeversclub VNO-NCW. Krijgen ze gelijk?

„Dat weet ik niet, we hebben te maken met radicale onzekerheid. Maar ook al vind ik dat nu te vroeg, we moeten de mogelijkheid onder ogen zien. Ik kan niet uitsluiten dat ze gelijk gaan krijgen.”