Blog Maarten Gelderman - Toezichthouden, hoe werkt dat eigenlijk?

Het klinkt misschien raar, maar alhoewel ik al meer dan 20 jaar bij DNB werk is dit een vraag waar ik nog steeds mee worstel. Natuurlijk weet ik wat we doen, maar hoe het precies werkt en wat het beste werkt, ik weet het nog steeds niet zeker.

Badmeester

Het woord toezichthouden roept bij mij het beeld op van de badmeester die hoog boven het zwembad zit en kijkt wat er in het water gebeurt. Doordat de badmeester daar zit, gedraagt iedereen zich wat netter. Als iemand zich toch niet aan de regels houdt, grijpt de badmeester naar zijn fluit. Ook bij DNB hebben we een fluit om wie zich niet aan de regels houdt tot de orde te roepen.

We kunnen instellingen een aanwijzing geven. Dat is een opdracht om iets wel of niet te doen. En als we dat wat zwaarder willen aanzetten kunnen we een last onder dwangsom gebruiken. Dat is ook een opdracht en we vertellen er meteen bij dat de instelling een "boete" moet betalen als ze niet doen wat we zeggen. En natuurlijk kunnen we ook direct een boete geven om een overtreding te bestraffen. Allemaal instrumenten om te zorgen dat instellingen zich aan de wet houden en het in het zwembad veilig toeven is. Overigens hoeven we die formele instrumenten zelf meestal helemaal niet te gebruiken. Net zoals de badmeester er vaak mee kan volstaan even streng te kijken.

Zwemdiploma's

In het zwembad mag je  niet zonder diploma het diepe in. Als toezichthouder bewaken we ook de toegang tot de sector. Je kunt niet zomaar een bank of verzekeraar beginnen, maar hebt een vergunning nodig en om die te krijgen moet je laten zien dat je "kunt zwemmen". Ook wie een financiële instelling wil besturen, wordt eerst door ons getoetst.

Wie in het zwembad zonder diploma het diepe ingaat, wordt door de badmeester weggestuurd. In de financiële sector is dat lastiger. Een ongeschikte bestuurder wegsturen gaat nog wel. De vergunning van een bank of verzekeraar intrekken is al een stuk lastiger. Met het intrekken van de vergunning verdwijnen de problemen bij een instelling niet, dat doe je dus alleen om erger te voorkomen. Een onbeholpen zwemmer kan je snel uit het diepe halen, een bank of verzekeraar kan je niet 1-2-3 stilleggen.

Het oog van de meester

We kunnen niet zoals de badmeester iedereen in het zwembad in de gaten houden. Daarvoor werken er in de financiële sector te veel mensen. Maar via rapportages en onderzoeken houden we wel degelijk een oogje in het zeil en ook nog wel iets meer dan dat. Alleen al het feit dat er iemand kan komen kijken, zorgt dat mensen zich beter gedragen. Dat geldt in de financiële sector net zo goed als in het zwembad. We vertellen de instellingen ook waar we op basis van rapportages en onderzoeken de risico's zien en vragen de bestuurders om problemen op te lossen. Dat haalt minder snel de krant dan het geven van boetes, maar zorgt er wel voor dat de sector veiliger wordt. Dat is dan niet alleen omdat we meekijken, maar ook omdat we kunnen vergelijken met de rest van de sector en een onafhankelijk oordeel kunnen delen. En daarmee is het instrument waarmee we in ons toezicht het meeste bereiken misschien wel het minst tastbare: het oog en de blik van de toezichthouder.

Moeten we dan die formele instrumenten maar afschaffen? Neen, alsjeblieft niet. Helaas zijn er altijd mensen in het zwembad die je langzaam kopje onder ziet gaan. Door dan tijdig en hard in te grijpen voorkom je erger. En helaas zijn er ook herrieschoppers. Door die met formele maatrelen, de fluit, tot de orde te roepen, wint ook de strenge blik weer aan gezag.

Reddingspoging

Gaat de vergelijking tussen DNB en de badmeester volledig op? Nee. Mochten er in het zwembad dingen helemaal mis gaan, dan staat de badmeester klaar om het water in te springen en de drenkeling aan de kant te helpen. Wij, als toezichthouder, zijn er niet om drenkelingen te redden. Bij een instelling die kopje onder gaat, kan tijdig ingrijpen helpen de schade te beperken. We hebben mogelijkheden om de klanten van een instelling en de economie te beschermen, maar daar houdt het mee op. De instelling zelf redden kunnen en mogen we niet. We kunnen hoogstens proberen anderen tot een reddingspoging aan te zetten. In een markteconomie hoort het er bij dat er risico wordt genomen en er soms iets mis gaat. Als toezichthouder voelt dat natuurlijk wel buitengewoon ongemakkelijk.