Interview Volkskrant over toezicht crypto’s met Maarten Gelderman

Dit is de man die bij DNB toezicht houdt op de cryptomarkt: ‘Over twee jaar herinneren wij ons wie er over de schreef zijn gegaan’

DNB zou vooringenomen zijn over de cryptomarkt, en onredelijk veel kosten in rekening brengen voor haar beperkte toezicht. Divisiedirecteur Toezicht Maarten Gelderman reageert. ‘Bij cryptobedrijven mogen we niet eens controleren of er een geloofwaardig verdienmodel is. Daar krijg ik buikpijn van.’

Daan Ballegeer en Laurens Verhagen
5 april 2023, 18:00

Maarten Gelderman heeft nog nooit een cent in crypto’s gestopt. En dat is opmerkelijk, want hij is bij De Nederlandsche Bank (DNB) verantwoordelijk voor het toezicht op de cryptowereld. Zelf vindt hij dat helemaal niet vreemd. ‘Ik heb ook geen staatsloten.’

Het tekent hoe DNB in de wedstrijd zit: crypto’s zijn een gokproduct. ‘Op het moment dat je ze koopt, kun je er maar beter van uitgaan dat je al je geld kan kwijtraken.’

Die instelling leidde er vorig jaar toe dat Milan de Reede een paar maanden na zijn toetreding als crypto-expert bij de afdeling betalingsverkeer van DNB alweer vertrok bij die instelling. In de BNR-podcast Cryptocast noemde hij het ‘teleurstellend’ hoe weinig mensen bij DNB ooit zelf een wallet hebben aangemaakt, en een transactie hebben gedaan. ‘Het kennisniveau is niet hoog genoeg.’

Gelderman (1971) wil niet op de uitspraken van individuele ex-werknemers ingaan, maar stelt wel dat diverse medewerkers crypto’s hebben uitgeprobeerd. ‘En dat mag ook van de compliance officer, zolang het om een tientje gaat. Je mag er zelfs duizend euro in stoppen als je echt in crypto’s gelooft, maar dan moet je dat geld daar wel minstens een jaar lang laten staan. Elke dag op de dagkoers speculeren, zit er dus niet bij.’

De drang om te begrijpen hoe blockchains en crypto’s werken, is er echt wel. ‘Er is zelfs een experiment geweest om in onze kantine te betalen met crypto’s, om zo de onderliggende techniek goed te kunnen begrijpen. Daarnaast spreken we ook met veel partijen die de markt monitoren en analyseren.’

Het gevoel dat DNB eenzijdig negatief is over crypto’s, leeft niettemin breed in de Nederlandse cryptowereld, leert een rondvraag van de Volkskrant. De toezichthouder krijgt meermaals het verwijt vooringenomen te zijn, en niet eens te willen overwegen dat crypto het financiële systeem kan verbeteren. ‘Er zijn binnen DNB intern behoorlijk intense discussies, waarbij ook de mensen die de voordelen van crypto willen benadrukken een podium krijgen’, reageert Gelderman. ‘Daar vindt dan wel een challenge op plaats.’

Nu waren er de afgelopen maanden verschillende goede redenen voor wantrouwen. Toen de Amerikaanse cryptobeurs FTX in november in een wolk van fraude ten onder ging, bleek in de notoir ondoorzichtige cryptowereld een grote verwevenheid te bestaan met andere cryptobedrijven, die vervolgens zelf in de problemen kwamen. Klanten van Bitvavo liepen daardoor het risico een deel van hun geld te verliezen, tot het grootste handelsplatform van Nederland zich garant stelde voor de tegoeden.

DNB stond daarbij noodgedwongen aan de zijlijn. De toezichthouder kan de ruim dertig cryptobedrijven die bij hem zijn geregistreerd enkel controleren op witwassen en terrorismefinanciering. Daardoor weet DNB bijvoorbeeld niet hoeveel vermogen die cryptobedrijven onder beheer hebben. ‘Ze zijn niet wettelijk verplicht om dat aan ons door te geven. Als wij willen weten hoe groot de markt is, dan moeten we dat met consumentenonderzoek doen.’

Het weerhoudt die bedrijven er niet van om prominent uit te pakken met de kwaliteitsstempel ‘goedgekeurd door DNB’. Geeft dat consumenten geen vals gevoel van veiligheid?

‘Absoluut. Ook al zijn er wettelijk gezien wel grenzen aan de mate waarin partijen reclame mogen maken met onze naam, toch blijft ook dan bij de gemiddelde Nederlander een soort kwaliteitsstempel hangen. Zo kan het gebeuren dat mensen zeggen dat ze ‘bij een cryptobank sparen’. Dan zit je echt verkeerd.’

Wat kunt u doen tegen die beeldvorming?

‘Al sinds 2013 waarschuwen we voor de gevaren van cryptobeleggen: houd er rekening mee dat er geen enkele bescherming is, dus wees voorzichtig. Stop alleen geld in crypto’s dat je kunt missen.’

Ondertussen hebben naar schatting bijna twee miljoen Nederlanders crypto’s, en toch is er nog altijd geen toezichthouder die zich om hun belangen bekommert. Heeft de wetgever liggen slapen?

‘Nee, dat zou te ver gaan. De grootste prioriteit van de wetgever lag bij corruptie, anti-witwassen en ondermijning. Wij horen de cryptosector zeggen dat slechts 0,34 procent van alle transacties wereldwijd illegaal is. Dat klopt, maar dan heb je het nog altijd over bijna 15 miljard euro.

‘Verder wilde de wetgever ruimte laten voor innovatie. Ook is het al een tijd duidelijk dat er een Europese verordening over crypto’s aankomt, de zogeheten MiCAR. Ik begrijp dan wel dat Nederland niet op de troepen vooruit gaat lopen. Jammer genoeg is de invoering van MiCAR vertraagd, zoals dat met een hoop dingen in Europa gaat (de richtdatum is nu eind 2024, red.).’

Wat houdt de registratie precies in waaraan cryptodienstverleners sinds 2020 moeten voldoen?

‘Volgens de wet moeten zij betrouwbare en geschikte bestuurders hebben, en moet de aandeelhouder een betrouwbare partij zijn. Verder controleren we of ze adequate systemen hebben om hun poortwachtersfunctie te vervullen. Kunnen zij monitoren welke klanten ze binnenhalen? Zijn ze in staat om verdachte transacties te identificeren en die door te geven aan de politie en transactiewaakhond FIU? En slagen ze erin om afscheid te nemen van onwenselijke klanten?

‘Bij een klassieke financiële instelling kijken we bij het verlenen van een vergunning ook naar het verdienmodel: is dat geloofwaardig of niet? Maar bij cryptobedrijven is dat geen onderdeel van de toets. Dat is echt heel raar, en iets waar ik soms buikpijn van krijg. Normaliter leveren dergelijke bedrijven wel cijfers aan bij een registratieaanvraag. Zeker de goeden geven ons meer informatie, maar als vijf partijen elk zeggen dat ze over drie jaar twee miljoen klanten hebben in Nederland, dan kan dat niet kloppen. Maar we mogen daar formeel niets van zeggen.’

Diverse ondernemingen klagen dat ze veel moeite moesten doen om hun registratie te verkrijgen, maar dat ze daarna weinig merken van DNB. Terwijl dat toezicht sommige tot 400 duizend euro per jaar kost.

‘We hadden gedacht dat we al meer aan doorlopend toezicht zouden doen dan we nu in staat zijn om te doen. Een groot deel van onze capaciteit gaat op dit moment naar de aanvragen voor nieuwe registraties.

‘Wat niet helpt is dat de sector graag rechtszaken aanspant tegen DNB-beslissingen, en we moeten die zaken telkens degelijk voorbereiden. Ook het geven van boetes kost ons een hoop uren. Daar komen vaak bezwaarprocedures bij kijken, en kortgedingen om te voorkomen dat we de boete publiceren op onze website. Het betoog is dan dat dit de reputatie van dat bedrijf zou schaden. Soms winnen partijen dat ook.’

Terwijl DNB met een publieke geldstraf juist wil laten zien dat het toezicht werkt.

‘Precies. We willen dat andere bedrijven realiseren dat het ons menens is, zodat ze spontaan hun leven beteren om een mogelijke boete van een paar miljoen euro te vermijden.’

Begrijpt u de ergernis bij de geregistreerde cryptobedrijven als zij wijzen op buitenlandse partijen die niet aan allerlei regels hoeven te voldoen, géén hoge toezichtskosten hoeven te betalen maar ondertussen wel Nederlandse klanten benaderen?

‘Dat snap ik heel goed. Daarom zitten we ook zo hard achter illegale bedrijven aan. Een bedrijf is niet automatisch illegaal als het Nederlandse klanten heeft, terwijl het zich hier niet heeft geregistreerd. Dat ligt anders als het zich bewust richt op de Nederlandse markt, wat we bijvoorbeeld kunnen afleiden aan het hebben van een Nederlandstalige website, het gebruik van iDeal voor betalingen, of het inhuren van lokale influencers.

‘Het is wel frustrerend hoelang het duurt voordat we daadwerkelijk een boete kunnen opleggen, zoals onlangs is gebeurd bij Coinbase (de Amerikaanse cryptobeurs kreeg in januari een geldstraf van ruim 3,3 miljoen euro omdat die van november 2020 tot augustus 2022 actief was zonder registratie, red.). Opnieuw vanwege van allerlei bezwaren en beroepsmogelijkheden.’

Een opmerkelijke conclusie uit onze rondvraag is dat zowat alle cryptobedrijven meer toezicht willen.

‘Ik heb zelf nog nooit vanuit de sector gehoord dat het een tandje strenger mag. Wel hoor ik de behoefte naar legitimiteit, en de behoefte om concurrenten kwijt te raken.’

Naar verwachting eind 2024 gaat de nieuwe, strengere Europese regelgeving voor aanbieders van cryptodiensten gelden, MiCAR. Die regels gaan onder andere over marktmisbruik, transparantie en eerlijke communicatie naar klanten. Is dan alles opgelost?

‘Het is een beetje treurig, maar zelfs na MiCAR is de bevoegdheid van toezichthouders geringer dan bij beleggingsproducten. Als je een nieuw beleggingsproduct aanbiedt, moet je een prospectus maken, dat de Autoriteit Financiële Markten moet goedkeuren. Met MiCAR moeten bedrijven een zogeheten white paper maken waarin ze uitleggen wat ze doen, maar de eisen daarvoor zijn minder streng. De klant heeft daar dus veel minder aan bij een juridisch conflict.’

Stelt DNB zich niet te passief op? Ze kan nu toch al instellingen aanspreken over hoe ze communiceren met klanten. Denk aan reclamecampagnes die crypto’s de hemel in prijzen zonder te reppen over de risico’s. Waarom gebeurt dat niet?

‘Toezichthouders zijn natuurlijk niet gek. Als wij een rare reclame zien, zullen we echt wel even vragen: ‘Wat zijn jullie nou aan het doen?’ Maar een formele maatregel kunnen we niet nemen.’

Een brave tik op de vingers dan maar: ‘Pas maar op, als er binnen twee jaar Europese wetgeving is, kan dit niet meer’?

‘Nou ja, ik zou bijna gaan speculeren, en zeggen van: ‘Wacht maar, over twee jaar herinneren wij ons dit.’’