Grote verschillen in flexibilisering arbeidsrelatie tussen beroepen

De verschuiving van vast naar flex is het grootst onder sportinstructeurs. Het aandeel sportinstructeurs met vaste dienstverbanden is in de afgelopen tien jaar met 23 procentpunten gedaald. De verschuiving vond plaats naar zowel werknemers met een flexibel dienstverband als zzp’ers. Ook bouwvakkers staan in de top vijf, waarmee het beeld wordt bevestigd dat de arbeidsrelaties in de bouwsector snel zijn veranderd. Onder de hulpkrachten in de landbouw is juist geen sprake van flexibilisering. Daar nam het aandeel werknemers met een flexibele arbeidsrelatie juist met 14 procentpunten af. Een kanttekening hierbij is dat de gepresenteerde CBS-cijfers alleen betrekking hebben op personen die als inwoner ingeschreven zijn bij een Nederlandse gemeente. De grote aantallen buitenlandse seizoenarbeiders die in de landbouw werken, worden dus niet meegeteld. Als daarmee wel rekening wordt gehouden, is er waarschijnlijk ook bij deze beroepsgroep sprake van flexibilisering. 

Flexibilisering op alle beroepsniveaus

Flexibilisering doet zich niet alleen aan de onderkant van de arbeidsmarkt voor, ook in hogere beroepen (met minimaal hbo-niveau) is het aandeel van de flexibele schil toegenomen ten koste van het aandeel vaste dienstverbanden (Figuur 2). De mate van flexibilisering neemt echter wel toe naarmate het beroepsniveau daalt; de verschuiving van vast naar flex is het grootst op elementair beroepsniveau (geen of basisonderwijs). Ook valt op dat op het hoogste beroepsniveau het aandeel werknemers met een flexibel dienstverband even sterk is toegenomen als het aandeel zzp’ers. Bij de overige beroepsniveaus heeft de verschuiving vooral plaatsgevonden naar werknemers met een flexibel dienstverband.

Figuur 2. Verandering aandelen type arbeidsrelatie tussen 2005 en 2015 per beroepsniveau

Flexibilisering gaat niet overal gepaard met minder vast werk

Flexibilisering (uitgedrukt in veranderingen in procentpunten) betekent niet altijd dat sprake is van een daling van het absolute aantal werknemers met een vast contract. Sterker nog, in 11 beroepen waar sprake is van flexibilisering, is de afgelopen tien jaar het aantal werknemers met een vast dienstverband gegroeid. De groei van het aantal vaste dienstverbanden was voor die beroepen echter minder sterk dan van het aantal flexibele dienstverbanden. Ook voor beroepen op het hoogste niveau geldt dat de werkgelegenheid van zowel vaste als flexibele arbeid is gegroeid, ondanks de flexibilisering. Op alle andere niveaus is het aantal werknemers met een vast dienstverband wel afgenomen.
 
In totaal nam de werkgelegenheid op hoog beroepsniveau in de afgelopen tien jaar met ruim 550 duizend personen toe, zie de zwarte stippen in Figuur 2. Ook op elementair niveau is de werkgelegenheid gegroeid, zij het in mindere mate. De groei van het aantal werkenden in de flexibele schil was groter dan de daling van het aantal werknemers met een vast dienstverband. Op laag en middelbaar beroepsniveau is de werkgelegenheid per saldo afgenomen; de groei van de flexibele schil blijft daar achter bij de krimp van werknemers met een vast dienstverband.
 
Al met al kan worden geconcludeerd dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt zich niet in alle geledingen van de arbeidsmarkt in dezelfde mate heeft voorgedaan en dat er aanmerkelijke verschillen bestaan tussen beroepen en beroepsniveaus. Naast beroepen waarin de werkgelegenheid is verschoven van vast naar flexibel, zijn er ook diverse beroepen waar zowel het aantal flexibele als het aantal vaste dienstverbanden is gegroeid.