Voor lagere werkloosheid is meer economische groei nodig

Sinds twee jaar is de werkloosheid aan het dalen. Dit gaat echter in een veel lager tempo dan tot nu toe gebruikelijk was na een recessie. Sinds het werkloosheids­percentage in februari 2014 piekte op 7,9%, is de afname tot nu toe slechts 1,4%-punt. De vorige keer dat de werkloosheid zo hoog was, in 1995, daalde de werkloosheid over dezelfde periode met 2,3%-punt. Ook na de piek in 2005 nam de werkloosheid sneller af. Dat de daling nu langzamer gaat, komt niet door een groter aanbod van werkzoekenden. Uit een vergelijking met eerdere economische oplevingen blijkt dat het arbeidsaanbod momenteel zelfs wat minder sterk groeit. De vraag naar arbeid is een veel belangrijker factor. De werkgelegenheid groeit in de huidige herstelfase relatief langzaam. 

Onderstaande tabel vat de verschillen samen tussen de huidige en de drie voorafgaande perioden van opgaande conjunctuur. In eerdere herstelperioden daalde de werkloosheid gemiddeld met 0,8%-punt per jaar, tegen slechts 0,2%-punt per jaar in de jongste periode (regel 1). Zowel het arbeidsaanbod (regel 2) als de werkgelegenheid (regel 3) groeien nu langzamer dan voorheen. 

Arbeidsmarkt in drie jaar na werkloosheidspiek

(*) Gemiddelde jaarmutatie (%-punt)
(**) Gemiddelde jaar-op-jaar groei (%) 

Verband tussen werkloosheid en economische groei: de wet van Okun

De trage afname van de werkloosheid hangt samen met een relatief traag herstel van de economische groei. In de drie eerdere herstelfases was de groei van het bruto binnenlands product (bbp) gemiddeld 3,3% per jaar; nu is dat naar verwachting slechts 1,9% (gemeten over drie hersteljaren). Het kwantitatieve verband tussen economische groei en afname van de werkloosheid staat bekend als de wet van Okun. Dit is geen wet in de letterlijke zin van het woord, maar een empirische vuistregel, die in veel landen en perioden blijkt te gelden. Ook voor Nederland, over de periode 1984 en 2017, blijkt er een verband tussen de werkloosheidsmutatie (verticale as) en de bbp-groei (horizontale as); zie onderstaande figuur, waarin de rechte lijn het geschatte verband weergeeft.

De figuur laat zien dat de werkloosheid gemiddeld genomen begint af te nemen bij een bbp-groei iets boven 2%. Dit is gebaseerd op de gehele periode vanaf 1979. Gemeten over recentere periodes komt de vereiste bbp-groei lager uit, op ongeveer 1,7%. Bij de bbp-groei van 2% vorig jaar, en volgens de ramingen een wat lagere groei in 2016, geeft de wet van Okun aan dat de economische groei nog maar nauwelijks voldoende hoog is voor een substantiële afname van het werkloosheidspercentage. Dit is conform de laatste DNB-raming, van december 2015. Pas in 2017 komt de geraamde bbp-groei hoger uit, waarna de werkloosheid ook sneller kan gaan afnemen.