Toezicht moet aandacht besteden aan heterogeniteit in de financiële sector

De afgelopen tien jaar zijn regelgeving en toezicht voor banken zowel strenger als omvangrijker geworden. En niet zonder reden. Na de crisis waren hervormingen nodig om banken afzonderlijk weerbaarder te maken en tegelijkertijd de financiële stabiliteit te herstellen. Een bedoeld effect van de post-crisis maatregelen is dat het risico-absorberend vermogen van banken fors is toegenomen. Zowel de kwantiteit als de kwaliteit van het kapitaal van banken is versterkt. Hogere kapitaaleisen maken individuele banken veiliger. Dit betekent echter niet automatisch dat de bancaire sector als geheel ook minder risicovol is.

Eén van de zorgen is een toenemende homogeniteit van banken. Een indicatie van toegenomen homogeniteit is de toegenomen correlatie in aandelenrendementen tussen banken. De grafiek toont die toenemende homogeniteit aan de hand van de correlaties tussen de aandelenrendementen van 33 grote Europese banken over drie opeenvolgende periodes van regulering. De gemiddelde correlatie tussen het aandelenrendement van deze banken is toegenomen, van 6 procent in de Bazel I periode 2000-2007, naar 26 procent in de Bazel II periode 2008-2013 en verder naar 48 procent in de Bazel III periode 2014-2017. Een dergelijke verandering en toename van de correlatie zien we niet voor andere sectoren.

Regelgeving is een mogelijke verklarende factor hiervoor. Banken optimaliseren hun balans binnen dezelfde wettelijke grenzen. Hoe meer en gedetailleerder die wettelijke beperkingen, des te meer regelgeving de activiteiten van banken in dezelfde richting kan duwen. Echter, ook andere factoren die losstaan van regelgeving kunnen een rol spelen. Indicaties van toenemende homogeniteit moeten daarom nader worden onderzocht en nauwlettend in de gaten worden gehouden.

Voor Nederland is homogeniteit onder banken een aandachtspunt voor de financiële stabiliteit. Het Nederlandse bankwezen is de afgelopen decennia aanzienlijk minder divers geworden. DNB heeft hier al eerder in 2015 aandacht voor gevraagd in haar Visie op de structuur van de Nederlandse bankensector. Homogene financiële instellingen vormen een onzekere factor voor financiële stabiliteit, omdat zij aan soortgelijke risico's zijn blootgesteld en vergelijkbaar reageren op schokken.

De aanbeveling is daarom om in regelgeving en toezicht meer aandacht te besteden aan heterogeniteit. Een grotere verscheidenheid op sectorniveau draagt bij aan verlaging van de systeemrisico's. Een manier om dit te bereiken is het bevorderen van proportionaliteit in regelgeving en toezicht, zodat het makkelijker wordt om aan eisen te voldoen voor kleinere, minder complexe of meer gespecialiseerde banken. Het vandaag gepubliceerde rapport bevat acties om de proportionaliteit in regelgeving en toezicht te verbeteren en regeldruk te verminderen. In algemenere zin dient het signaleren van verwachte en onverwachte reacties op nieuwe regelgeving een integraal onderdeel van het opstellen van regelgeving te vormen.