Datatijdperk vereist meer aandacht van bankensector en DNB

Toenemend belang data

De markt voor bancaire diensten verandert de komende jaren verder door het toenemende belang van data. In het rapport “Veranderen voor vertrouwen. Lenen, sparen en betalen in het datatijdperk” schetst DNB hoe de markt voor deze belangrijke bancaire diensten ervoor staat en beschrijft trends en toekomstscenario’s. In alle toekomstbeelden neemt het belang van data toe. Data - variërend van transactiemomenten, aankoopgedrag tot persoonskenmerken - worden gebruikt om bancaire kernprocessen te verbeteren en om klantgerichte aanbiedingen te doen voor bijvoorbeeld hypotheken of spaarrekeningen. Ontwikkelingen rondom kunstmatige intelligentie en data-analytics spelen een steeds centralere rol en raken vrijwel alle bancaire diensten. Nieuwe partijen met een achtergrond in de technologie betreden nu ook de markt voor bancaire diensten en gaan de concurrentie aan met bestaande marktpartijen.

Vertrouwen rust op zorgvuldig datagebruik

Om het publieke vertrouwen te behouden is meer aandacht nodig voor data.In enquêtes geven consumenten aan groter vertrouwen in banken te hebben dan in technologiebedrijven als het gaat om het zorgvuldig omgaan met persoonlijke gegevens (figuur 1). Nederlandse consumenten hechten zeer aan zorgvuldige omgang met hun persoonsdata. Dit legt daarmee ook een zwaardere plicht bij banken om deze vertrouwensrelatie te behouden. Met de komst van PSD2 is geregeld dat consumenten expliciet toestemming moeten geven als ze betaaldata willen delen met derden. De Autoriteit Persoonsgegevens ziet daarbij toe op de naleving van de Algemene Verordening Gegevensbescherming. Tegelijkertijd is ook alertheid vanuit DNB wenselijk, omdat onzorgvuldig of ongewenst gebruik van data het vertrouwen van het publiek negatief beïnvloedt.

Figuur 1 - Meer vertrouwen in bank dan in techbedrijf als het gaat over ...

Datagebruik raakt aan toekomstig verdienmodel

Voor een houdbaar bedrijfsmodel van banken moet de datakwaliteit verbeteren zodat data beter benut kunnen worden. Gebrekkige data leiden tot verkeerde risico-inschattingen. Zowel via de kosten- als de inkomstenkant raakt datagebruik de winstgevendheid van banken. Waar investeringen in data-analytics in eerste instantie leiden tot hogere kosten, zijn deze uiteindelijk gericht op het verbeteren van processen, verlagen van kosten en verhogen van de inkomsten. Zo is databenutting noodzakelijk om efficiënter te opereren in het voorkomen van financieel-economische criminaliteit en vermindering van fraudekosten. Ook biedt datagebruik mogelijkheden voor gepersonaliseerd digitaal klantcontact en speelt daarmee in op eisen ten aanzien van gemak en gebruiksvriendelijkheid (figuur 1). In de toekomst groeit het belang van data-analytics voor het kernproces van kredietverstrekking. Kredietscores op basis van nieuw type data en kunstmatige intelligentie (AI) laten nu soms al betere resultaten zien dan traditionele kredietbeoordelingsmethoden. Overigens geldt voor al het gebruik van persoonsdata dat dit wel toegestaan moet zijn, waarbij doorgaans de klant expliciet toestemming moet geven. Het is aannemelijk dat door uitgebreidere data en deze nieuwe datatoepassingen winnaars en verliezers ontstaan, waarbij risico’s zich kunnen ophopen bij de achterblijvers of marktaandelen kunnen verschuiven. Als vooruitblikkend toezichthouder is DNB alert op de gevolgen, en ziet ze erop toe dat instellingen tijdig kunnen op- of afschalen en afwikkelbaar blijven.

Aandacht in toezicht voor data

DNB gaat financiële spelers aanspreken op de kwaliteit en toekomstbestendigheid van hun datahuishouding. DNB ziet in het kader van beheerste en integere bedrijfsvoering toe op de inrichting van de governance rondom data die in de kernprocessen gebruikt worden. Daarbij gaat het om vragen als waar de data vandaan komen, waarvoor deze wel en niet worden gebruikt, wie er toegang toe heeft, waar deze worden bewaard, hoe deze worden beveiligd, ge-update, getest en hoe de representativiteit van data wordt bepaald. Een nieuwe dimensie die daaraan wordt toegevoegd, is de toepassing van kunstmatige intelligentie die gebruik maakt van data, variërend van chatbots tot leningenoffertes. DNB wisselt kennis uit met de sector, en is met instellingen in gesprek over principes rondom verstandig AI-gebruik. Daarbij draait het om aspecten als soliditeit, verantwoordelijkheid, eerlijkheid, ethiek, deskundigheid en transparantie.