Financiële kennis voedt vertrouwen in instellingen.

Vertrouwen in financiële sector omhoog, maar nog niet op pre-crisisniveau

Vertrouwen in financiële instellingen is een voorwaarde voor een goed functionerend financieel systeem dat op zijn beurt belangrijk is voor de ontwikkeling van de reële economie. Daarmee is vertrouwen in financiële instellingen essentieel voor de economie in het geheel. Nederlandse consumenten tonen een redelijke mate van vertrouwen in banken, verzekeraars en pensioenfondsen in het algemeen. Wel liggen de vertrouwensgraadmeters structureel lager dan vóór de financiële crisis (zie figuur 1). Ter illustratie, in 2019 gaf 67% van de meer dan 2.500 ondervraagde consumenten aan overwegend of volledig vertrouwen te hebben in de bankensector. In 2006 was dit 89%. DNB heeft verdiepend onderzoek gedaan naar de achterliggende factoren voor vertrouwen.

Financiële kennis relevant voor diverse vormen van vertrouwen

Mensen met meer financiële kennis tonen een grotere mate van vertrouwen, zo blijkt uit onderzoek op basis van enquêteresultaten over de periode 2006-2019. Financiële geletterdheid blijkt relevant voor diverse vormen van vertrouwen. Daarbij gaat het niet alleen over het vertrouwen in de mate waarin de eigen bank, levensverzekeraar en pensioenfonds gemaakte beloftes aan de ondervraagden kunnen nakomen. Financiële kennis blijkt ook relevant voor het vertrouwen in de banken-, verzekerings- en pensioensector in het algemeen. En financiële kennis is zelfs bepalend voor het vertrouwen in de deskundigheid en integriteit van bestuurders in de financiële sector.

De positieve relatie tussen financiële kennis en vertrouwen blijkt stevig en houdt stand bij diverse metingen. Zo is kennis op verschillende manieren gemeten. Als basis is in het onderzoek uitgegaan van een zelfbeoordeling, waarbij ondervraagden zichzelf op een vierpunt-schaal kunnen inschatten, variërend van niet financieel kundig tot zeer financieel kundig. Zo’n zelfbeoordeling geeft een redelijk adequaat beeld van hun financiële geletterdheid.

Als alternatieve indicatoren voor de zelfbeoordeling van mensen worden gebruikt, blijft de positieve relatie tussen financiële kennis en vertrouwen overeind. Zo zijn ook verantwoordelijkheid voor de huishoudportemonnee van het gezin en een baan in de financiële sector in het onderzoek gebruikt als alternatieve maatstaven voor financiële geletterdheid in plaats van de zelfinschatting.

Onderzoek naar de relatie tussen financiële geletterdheid en vertrouwen is nog redelijk onontgonnen terrein. Naar het belang van financiële geletterdheid in het algemeen is meer onderzoek gedaan. Het beeld dat hieruit naar voren komt, is dat financieel geletterden betere financiële beslissingen nemen dan mensen die financieel minder onderlegd zijn. Financieel geletterden komen vaker uit op gunstigere rentetarieven en gespreide beleggingsportefeuilles, zo blijkt uit de literatuur hierover.

Vertrouwen in pensioenfonds stijgt met leeftijd

Uit het onderzoek naar achterliggende factoren voor vertrouwen blijkt ook dat de samenhang met persoonskenmerken afhangt van welk vertrouwen precies wordt gemeten. Ter illustratie, mannen scoren hoger dan vrouwen als het gaat over het vertrouwen dat instellingen hun beloftes nakomen en aan hun financiële verplichtingen voldoen. Daarentegen zijn mannen ten opzichte van vrouwen juist minder geneigd te vertrouwen in de deskundigheid en integriteit van managers in de financiële sector. Opvallend is verder dat leeftijd het vertrouwen in de pensioensector positief beïnvloedt. Oftewel: naarmate de leeftijd stijgt, neemt het vertrouwen van Nederlanders in pensioenfondsen in het algemeen toe. Deze positieve koppeling tussen leeftijd en vertrouwen doet zich niet voor bij banken en verzekeraars, daar is juist het omgekeerde het geval. Oudere mensen tonen minder vertrouwen dan jonge mensen in banken en verzekeraars.