Met nieuwe wet wil Brussel schimmigheid rondom crypto's wegnemen

Fotobijschrift: De handel in crypto's nam een vlucht de laatste jaren, ook in NFT's. Die vallen niet onder de nieuwe wet

Virtueel grootboek

Concreet wil de EU dat voor elkaar krijgen met de ‘Markets in Crypto Assets Regulation’, naar de Engelse vertaling voor een nieuwe wet voor de cryptomarkt (Wet Mica). Iets valt onder de crypto-paraplu als het afhankelijk is van zogenoemde distributed ledger-technologie (DLT), beter bekend als de blockchain. Blockchains zijn virtuele grootboeken waarop precies te volgen is waar en wanneer een transactie is gedaan.

De ontwikkelaars van blockchains beloven vaak absolute transparantie, maar in de praktijk werkt het vaak niet zo. Want hoewel alle transacties zichtbaar en traceerbaar zijn, is het moeilijk te achterhalen door wie ze worden uitgevoerd. Wie in het reguliere financiële stelsel geld wil overmaken, moet zich bij een bank identificeren als bona fide rekeninghouder. In het cryptostelsel is identificatie niet altijd nodig en daarom wordt de technologie regelmatig gebruikt door criminelen om geld wit te wassen.

Dezelfde witwasprocedures

‘Dat is een van de uitwassen van de cryptowereld die de EU met de nieuwe wet probeert te bestrijden', zegt Frank van Dunné, cryptokenner bij De Nederlandsche Bank (DNB).

Een typisch voorbeeld van een cryptodienstverlener is de beurs. Mensen kunnen daar hun reguliere valuta's zoals euro's, dollars of renminbi, inwisselen voor cryptovaluta’s: bitcoin, ether of doge. Vaak bieden beurzen ook nog andere diensten aan zoals wallets, virtuele kluizen waar mensen hun crypto's versleuteld kunnen laten bewaren zodat ze dat niet thuis op een apparaat hoeven te doen.

Kapitaalvereisten

Cryptodienstverleners vallen vanaf het moment dat de nieuwe wet ingaat onder het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten, dat zegt Lieke Helleman, manager van het team dat toezicht houdt op de cryptosector. ‘Zij moeten bij ons een vergunning aanvragen als ze dat niet al hebben gedaan.’ Vóór eind dit jaar moet die binnen zijn.Wie nu al een registratie van DNB op zak heeft, krijgt zes maanden extra tijd. Wie er na die datum geen heeft, mag binnen Nederland geen diensten meer aanbieden, met uitzondering van een aantal specifieke gevallen.

Met het hebben van een vergunning komen ook verplichtingen kijken die voor consumenten relevant zijn. Dienstverleners moeten onder de nieuwe wet buffers aanhouden. Het is dan weer aan DNB om te controleren of dat ook echt gebeurt.  Ze moeten een zekere hoeveelheid aan reserves apart zetten zodat consumenten niet volledig met lege handen achterblijven als het bedrijf omvalt. Ook moet het vermogen van klanten strikt worden gescheiden van dat van het bedrijf. Als het bedrijf failliet gaat kunnen klanten zo nog wel bij hun crypto's.

Geen onbekenden

De centrale bank en de cryptosector zijn geen onbekenden van elkaar. Aanbieders van een aantal cryptodiensten moesten zich al een paar jaar registreren bij DNB. De vergunning om die diensten aan te mogen blijven bieden in Nederland, ontvangen ze straks van de AFM, mits ze aan de eisen voldoen.

Wat ook verandert, is dat de uitgevers van cryptomunten een zogeheten ‘whitepaper’ moeten publiceren. Daarin staan onder meer de risico's opgesomd die verbonden zijn met crypto's. ‘Dat whitepaper lijkt een beetje op het prospectus dat je als belegger krijgt bij een beursgang’, zegt Van Dunné. Maar er is een belangrijk verschil: op het prospectus zit de officiële goedkeuring van de lokale marktentoezichthouder, in Nederland is dat de AFM. Voor het crypto-whitepaper is meestal geen officiële goedkeuring nodig.

Interpol

Hoe dan ook, volledig anoniem een cryptomunt lanceren mag binnen de EU straks niet meer. In het whitepaper moet de uitgever ervan zich kenbaar maken als fysiek persoon of onderneming. Dat maakt de valse uitgifte van nieuwe virtuele munten, een bekende vorm van fraude, een stuk moeilijker.

De afgelopen jaren kwam het regelmatig voor dat mensen zich door oplichters lieten verleiden om in fictieve nieuwe munten te investeren. Maar in plaats van dat geld te gebruiken om een nieuwe munt te ontwikkelen, staken de oplichters het geld in eigen zak waarna ze met de noorderzon verdwenen. Interpol vaardigde recent nog een opsporingsbevel uit voor een collectief uit Oostenrijk dat consumenten op die manier €6 miljoen afhandig had gemaakt.

Pump and dump

Terwijl DNB zich vooral op het cijfermatige deel van het toezicht richt, spitst de AFM zich toe op het gedrag. ‘Dat betekent dat wij bijvoorbeeld gaan toezien op de bekwaamheid van bestuurders en of cryptodienstverleners  in het belang van hun klanten handelen.’ Regelrechte oplichting blijft moeilijk te voorkomen, benadrukt Helleman, maar dat neemt niet weg dat de AFM werk gaat maken van flagrante consumentenmisleiding, bijvoorbeeld via reclame op social media.

‘Een partij die met enorme rendementen met crypto's adverteert zonder dat er een reële kans bestaat dat die dat waar kan maken, riskeert vanaf het moment dat de wet ingaat een sanctie’, zegt Helleman. Ook zal de AFM aandacht besteden aan gevallen van fraude, witwassen en illegaliteit. Een geliefde truc onder crypto-oplichters, de zogeheten ‘pump and dump’ zal ook op speciale belangstelling van de toezichthouder kunnen rekenen.  

Crypto's blijven riskant

Bij een ‘pump & dump’ spoort een oplichter andere mensen aan om te investeren in een bepaalde munt of product met de belofte dat die binnenkort sterk in waarde zal stijgen. Als die vervolgens daadwerkelijk in waarde stijgt omdat veel mensen er geld in steken, nemen de mensen die het gerucht verspreidden hun winst door zelf het product of munt te verkopen.

Illegale praktijken als deze zullen met de ingang van de wet Mica helaas nog lang niet tot het verleden behoren. Helleman: ‘Voor consumenten is het belangrijk dat ze één ding onthouden. Beleggen in crypto's blijft riskant. Je hebt meer houvast als er iets misgaat omdat er meer regels gelden, maar dat betekent niet dat je blind overal in kunt investeren. Koersen van crypto's kunnen ontzettend volatiel zijn en je kunt er makkelijk geld mee verliezen. Blijf dus scherp.’  

Innovatie

De wet Mica laat bovendien een groot deel van de cryptowereld buiten schot. De handel in non-fungible tokens, unieke versleutelde bewijscertificaten voor iets digitaals, blijft voorlopig ongereguleerd. Dat geldt ook voor volledig decentraal georganiseerde handelssystemen tussen individuen (decentralized finance, in jargon).

Als Brussel één ding absoluut niet wil bereiken met de nieuwe wet is het de cryptosector zijn bestaansrecht ontnemen, zeggen zowel Van Dunné als Helleman stellig. ‘We denken dat juist door de sector te reguleren, meer beleggers het aan zullen durven om zich in de cryptowereld te begeven. Dat zal uiteindelijk de ontwikkeling van nieuwe technologie alleen maar verder vooruithelpen', zegt Van Dunné. ‘De EU brengt de cryptosector meer in lijn met de bestaande financiële wereld.’

De nieuwe regels zijn nog lang niet in steen gebeiteld. ‘Wij staan als toezichthouder open voor kritiek en ideeën, zegt zijn AFM-collega Helleman. Hoe soepel de regels aansluiten op de behoeften van de markt en beleggers, moet nu uit de praktijk blijken. ‘We zullen in Europa de wet al snel evalueren. Het is goed denkbaar dat we een tweede versie van de wet Mica krijgen’, zegt Helleman. ‘Dat past op zich ook goed bij het genre: innoveren en kijken waar we elkaar kunnen verbeteren.