“De kracht en kwetsbaarheden van Amsterdam-Zuidoost”

Datum: 21 september 2023
Spreker: Klaas Knot
Locatie: Netwerkevent Zuidoost City

Dank dat ik hier vandaag mag zijn.

Zelf woon ik op een steenworp hier vandaan.
In De Watergraafsmeer.
Een buurt die ik de laatste 20 jaar flink heb zien veranderen.
En misschien ook wel homogener heb zien worden.
Hier in Zuidoost is dat anders.
Zuidoost heeft een grote diversiteit, maar tegelijk een grote identiteit.
Hier zie je het grote naast het kleine staan.
BMW en Mini bijvoorbeeld.
Maar ook IKEA, De ArenA waar ik wel 'ns kom, grote banken, en daarnaast een grote groep kleinere ondernemingen.

In de economische ontwikkelingen waar ik het vandaag met u over wil hebben, wil ik ook van het grote naar het kleine gaan.
Van het macroniveau, naar het microniveau.
Van het Rijk naar de Wijk.
Van Den Haag naar Hier - Amsterdam Zuidoost.

• Over een langere periode bezien heeft Nederland macro-economisch bezien een sterke groei doorgemaakt: de economie was in 2022 circa 20% groter dan in 2010.
• Na de uitbundige post-Corona groei is de economie dit jaar naar een lager groeitempo geschakeld; afgeremd door hoge inflatie, gestegen rente en lagere wereldhandelsgroei.
• Op kwartaalbasis was de bbp-groei in de eerste twee kwartalen van 2023 negatief. Naar verwachting is de inzinking van korte duur en kan de economie in de loop van 2023 weer enigszins op gang komen.
• De afkoeling van de economie is in zekere zin welkom. Zij helpt de inflatie af te remmen. De economie ontwikkelt door de groeivertraging evenwichtiger, maar blijft overspannen. Mede daardoor blijft de inflatie volgens onze ramingen ook de komende jaren hardnekkig hoog. De Nederlandse economie is meer oververhit dan het eurogebied gemiddelde.
• Het verlagen van de inflatie tot de doelstelling van prijsstabiliteit is cruciaal voor de koopkracht van huishoudens en de financiële positie van bedrijven.
• Centrale banken, de overheid en sociale partners kunnen bijdragen aan een verdere daling van de inflatie. Voor het bereiken van prijsstabiliteit heeft de ECB de rente sinds vorig jaar zomer sterk verhoogd.

• Dat de Nederlandse economie blijvend overspannen is, is ook te zien op de arbeidsmarkt.
• De sterke werkgelegenheidsgroei in de afgelopen jaren werd gesteund door een forse groei van het arbeidsaanbod. Inmiddels heeft meer dan driekwart van de Nederlandse bevolking tussen de 15 en 75 jaar een betaalde baan of is op zoek naar werk, een record.
• In onze raming vertraagt de groei van het arbeidsaanbod, maar doordat deze nog wat hoger blijft dan de groei van de werkgelegenheid loopt de werkloosheidsvoet op: van gemiddeld 3,6% in 2023 naar 3,8% in 2025.
• Ondanks de licht stijgende werkloosheid blijft de arbeidsmarkt uiterst krap. Dat heeft ook heel duidelijke structurele oorzaken, zoals de vergrijzing en behoefte aan specifieke vaardigheden. Dit zullen veel van u als ondernemer herkennen, voor veel bedrijven is het enorm lastig om aan personeel te komen. Vertaald naar macroniveau zet de krapte op de arbeidsmarkt een rem op de economische groei.
• Door de krappe arbeidsmarkt, en de wens om de reële koopkracht te stutten, stijgen de lonen. De loongroei piekt in 2023 op 5,7% en blijft ook daarna bovengemiddeld hoog.
• Lonen en prijzen versterken elkaar: beheerste groei van lonen en winsten is gewenst.

• Als macro-econoom kijk ik graag naar deze macro-cijfers. Maar ze vertellen niet het hele verhaal over hoe het gaat met Nederlanders. Welvaart gaat namelijk over meer dan alleen de macro-economische cijfers, maar gaat ook om de kwaliteit van wonen, voldoening uit werk, vertrouwen in elkaar en vertrouwen in de samenleving.
• Het CBS houdt voor een groot aantal indicatoren hoe het gaat met Nederland. Daarbij houden ze ook bij hoe we het doen ten opzichte van de rest van Europa. Deze grafiek geeft weer wat onze relatieve positie is in Europa. Een lang groen balkje betekent dus dat we bovenin mee doen, een kort rood balkje betekent dat we onderaan bungelen binnen Europa. Het CBS gebruikt daarvoor een combinatie van indicatoren van wat Nederlanders zelf aangeven, zoals bij subjectief welzijn (tevredenheid met en eigen regie over het leven), en van harde meetbare indicatoren zoals bij materiële welvaart (inkomen en consumptie) en klimaat (waterkwaliteit, fijnstof, CO2 uitstoot).
• Gemiddeld genomen gaat het goed met Nederlanders. We zijn tevreden met ons leven en verdienen gemiddeld genomen een goede boterham.
• De gezonde levensverwachting (grijze balkjes, mannen en vrouwen apart) laat nog wel te wensen over in Nederland, hoewel we op overgewicht wel weer redelijk goed scoren.
• Ook hier is het beeld op de arbeidsmarkt positief. Werkloosheid is niet alleen laag, maar we zijn ook tevreden met ons werk en de hoeveelheid vrije tijd.
• Op de woningmarkt is er nog werk te doen. We scoren zeer slecht op de woonquote, de hoeveelheid geld die we uitgeven aan wonen als percentage van ons inkomen. En ook de tevredenheid met de woning kan nog beter. Ook moet er in Nederland nog flink worden bijgebouwd. Naar ik begrijp komen er bijvoorbeeld tot 2040 in Zuidoost zo’n 40.000 woningen bij.
• Ook op veiligheid scoort Nederland onder gemiddeld, hier door het CBS gemeten als slachtofferschap van een misdaad.
• De balkjes rechts laten zien dat we ook op klimaat nog een been bij moeten trekken. Niet alleen is onze economie nog altijd te afhankelijk van fossiele brandstoffen, ook andere milieuproblemen, luchtkwaliteit, fijnstof. Ze laten nog te wensen over. Goed om te zien dat er bedrijven in Zuidoost werken aan schone en slimme mobiliteit.
• Toch is het algemene beeld positief voor veel Nederlanders. We zien veel indicatoren op groen staan.

• Dat is echter niet het volledige beeld. Op basis van een recente studie van DNB laten we zien dat verschillende kwetsbaarheden zich sterk centreren bij een klein deel.
• In dit onderzoek hebben we gekeken naar 14 verschillende kwetsbaarheden. Denk bijvoorbeeld aan hoge woonlasten, een onzekere arbeidsmarktpositie, een hoge energierekening door een slecht geïsoleerd huis, blootstelling aan klimaatrisico’s of weinig financiële buffers.
• Ook daarin komt naar voren dat het met veel Nederlanders goed gaat. 64% van de huishoudens kent nauwelijks kwetsbaarheden, en nog eens 25% kent een beperkt aantal kwetsbaarheden.
• Bij een kleinere groep, zo’n 10% van de bevolking, komen veel kwetsbaarheden samen. Dit zijn nog altijd zo’n 850,000 huishoudens in Nederland. Deze huishoudens kennen een duidelijke stapeling van kwetsbaarheden. Ze hebben bijvoorbeeld weinig financiële buffers, een laag inkomen en een onzekere arbeidsmarktpositie.
• Bij deze huishoudens komen bepaalde demografische kenmerken vaak voor. Deze huishoudens zijn vaak jong, lageropgeleid, alleenstaand en zijn vaker huurder dan koper. Ook zien we hier vaker dan gemiddeld mensen met een niet-westerse migratieachtergrond terugkomen.
• Met name het hebben van een baan zorgt er voor dat mensen uit hun kwetsbare positie groeien. Het hebben van een baan levert niet alleen inkomen op, maar zorgt ook voor deelname aan de maatschappij en een doel in het leven. Daarom is het van groot belang om te zorgen dat mensen aan het werk zijn en blijven.

• Binnen Nederland concentreren kwetsbaarheden zich in grote steden en krimpgebieden. Als we de kwetsbaarheden van Nederlanders in kaart brengen, zien we met name grote steden en gebieden zoals Noordoost Groningen en Zuid-Limburg terugkomen.
• Toch valt met name op dat vooral ook binnen wijken grote verschillen bestaan. Binnen steden en zelfs binnen wijken kunnen verschillen groot zijn. Op dit kaartje kijken we bijvoorbeeld naar arbeidsparticipatie: Het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de bevolking. Het wel of niet hebben van een baan speelt een belangrijke rol in de kwetsbaarheid van mensen. We zien binnen Amsterdam Zuidoost grote verschillen bestaan. Zo kan het bijvoorbeeld al flink uitmaken aan welke kant van het park je woont. Aan de ene kant van het Nelson Mandela park ligt Gooise Kant* (donkerblauw rechtsbovenin) met een arbeidsparticipatie boven de 85%, terwijl aan de andere kant van het park dit een stuk lager ligt. Als u bekend bent in Zuidoost, zal dit beeld van uw stadsdeel u wellicht niet verbazen. Toch is het goed om hier bij stil te staan, omdat ondanks de beperkte geografische afstand, we elkaar niet altijd tegenkomen en spreken.
• Het belang van mensen aan het werk krijgen/helpen blijft belangrijk. Zoals ik aan het begin van mijn verhaal vertelde, lijkt de economie iets af te koelen. Ook dan, of misschien juist dan, is het belangrijk dat mensen aan het werk blijven. Gelukkig is de Nederlandse economie sterk en de voortdurende krapte op de arbeidsmarkt kan bijdragen om kwetsbaarheden te voorkomen en te verhelpen.

*In een eerdere versie van deze presentatie werd verkeerdelijk naar dit gebied verwezen
als ‘De Sniep’. (Gecorrigeerd op 27/09/2023)

• En Zuidoost heeft die potentie ook. Amsterdam Zuidoost laat zich kenmerken door een regio met een groot aantal bedrijven. Grote bedrijven zoals Ikea en enkele hoofdkantoren van banken, maar zeker ook de kleinere ondernemers doen het hier goed.
• Het hele stadsdeel presteert goed op het aantal
bedrijfsvestigingen, en de verspreiding door de wijk is ook goed te zien.
• Dat betekent dat u als ondernemer bijdraagt aan een mooier en fijner Amsterdam. Zuidoost heeft nog veel groeipotentie, die gezamenlijk waargemaakt kan worden.

• Hier in Zuidoost woont een groot deel van de wereld op een kleine oppervlakte samen. 90.000 inwoners uit ruim 170 culturen.
• Hier in Zuidoost zie je heel grote bedrijven, maar even goed sterke kleine bedrijven. In totaal zijn jullie met meer dan 7000. (bron:https://zuidoostcity.nl/over-ons/)
• Hier in Zuidoost zie je kwetsbaarheden - maar vooral ook heel veel kracht.
• Dank u.