“Op een gouden toekomst: het nieuwe DNB Cashcentrum is klaar!”

Datum: 2 juni 2023
Spreker: Klaas Knot
Locatie: Opening van het nieuwe DNB Cashcentrum, Zeist

Dag allemaal.

Ongemakkelijk. Dat geef ik gerust toe. Ongemakkelijk voelde het eerst. Toen wij als directie het besluit namen om het goud en het geldbedrijf te verplaatsen uit Amsterdam. Want tot dan toe lag het goud slechts enkele meters onder mijn bureau aan het Frederiksplein. Niet dat ik na het werk een frisse duik in de munten nam – dat zou namelijk ook best ongemakkelijk zijn. Maar het ligt nou eenmaal in onze aard om dát wat waardevol en belangrijk is, dichtbij ons te houden. Zoals het mooie horloge, dat je misschien wel in je nachtkastje bewaart.

Maar die grote kluis in het hart van Amsterdam…dat werd zo langzamerhand niet alleen ongemakkelijk en omslachtig, het werd ook simpelweg lastiger te beveiligen, want de ‘Zware Jongens’ zitten ook niet stil. En dan is het niet handig om in dat zelfde gebouw een kantoorfunctie onder te brengen met voortdurend komende en gaande bezoekers. Dus de beslissing om uit te wijken naar een andere locatie, voelde al snel als een hele juiste.

En kijk ons hier nu staan. In dit spiksplinternieuwe DNB Cashcentrum, oftewel het DCC. Middenin de natuur. Hier in het prachtige Zeist – samen met alle mensen die hier heel hard aan gewerkt hebben. Dat maakt mij erg trots. En laat dat ook jullie trots maken!

Want jullie kregen het voor elkaar.

Jullie kregen voor elkaar dat de voorraad goud en geld minstens zo veilig is als vroeger. En met de hulptroepen op een steenworp afstand vermoedelijk veiliger.

Jullie kregen het voor elkaar dat het Nederlandse goud en geld op een duurzame manier bewaard wordt. Toekomstbestendig, in harmonie met natuur en omwonenden.

Jullie kregen het voor elkaar dat dit complexe project binnen het budget en tijdslijnen bleef. En dat het een fijne werkplek is voor DNB-medewerkers.

En jullie deden dat mét elkaar.

Jullie ontwierpen, planden, budgetteerden, discussieerden, accordeerden, beten op jullie tong als dingen tegenzaten, hielden toezicht, improviseerden, deelden jullie zorgen, protesteerden – in naam van de natuur -, informeerden en consulteerden buurtbewoners, en nu staan jullie hier. Allemaal. En daar zijn wij jullie heel erg dankbaar voor.

“Maar is zo’n heel nieuw en modern pand nog wel nodig in een tijd waarin het gebruik van cash afneemt?” vragen jullie je misschien af.

“En die goudstaven, dat is toch meer iets voor spannende films? Zijn die nog van toegevoegde waarde?”

Jazeker, luidt mijn antwoord!

Laat ik met het goud beginnen. Daar krijg ik toch de meeste vragen over, ondanks mijn verwoede pogingen om mensen warm te krijgen voor macro-economische ontwikkelingen.

Tweehonderd jaar geleden betaalden we nog met munten van zilver en goud. Erg zwaar om te tillen bij grote bedragen. En ook onhygiënisch: al die mensen die erin beten om te kijken of het goud wel zuiver was. Daarom gaf DNB ook bankbiljetten uit. Maar voor elk biljet dat we drukten, kochten we een bepaalde waarde aan goud in. Als mensen de biljetten niet vertrouwden, konden zij die omruilen voor goud uit onze kluis.

Ik zie jullie al hoopvol kijken, maar tegenwoordig kan dat niet meer. Toch functioneert het goud nog steeds als een vertrouwensanker van ons betaalsysteem. Mocht – om wat voor reden dan ook – het financiële stelsel ineen storten, dan bouwen we met dit goud aan een nieuw systeem. En kunnen we ons altijd in economische zin verbinden met de rest van de wereld. Wat er ook gebeurt. De geschiedenis leert ons namelijk dat het vertrouwen in goud ijzersterk is, zeker in tijden van crisis.

Naast de opslag van het goud, verwerkt het DCC hier contant geld. We zien dat het gebruik hiervan afneemt. We zien dat bankkantoren hun deuren sluiten en het aantal geldautomaten vermindert. En we zien dat dat tot bezorgde reacties leidt. Want veel mensen hebben, om legitieme redenen, nog steeds behoefte aan cash. Bijvoorbeeld mensen met een beperking. Dat hoorden we net in het panelgesprek. Cash maakt dat deze mensen zelfstandig kunnen leven. Cash maakt dat zij volwaardig kunnen deelnemen aan onze samenleving. En dan kunnen wij het niet maken om ze dat te ontnemen.

En er zijn ook situaties waarin iedereen een beroep moet kunnen doen op contant geld. Ik hoop dat ze niet snel voorkomen, maar bij een calamiteit – zoals een langdurige IT-storing - is contant geld nog steeds een wettig betaalmiddel dat gebruikt kan worden aan de toonbank.

Maar, dat kan alleen als de logistieke keten overeind blijft. Samen met 23 organisaties, waaronder de grote banken, winkeliers en consumentenvertegenwoordigers, tekende DNB daarom vorig jaar een nieuw Convenant Contant Geld. Daarin staan afspraken die ervoor zorgen dat contant geld goed blijft functioneren als betaalmiddel.

Dit is een mooi initiatief. Maar het is niet voldoende. Het is te vrijblijvend en houdt op de langere termijn geen stand, omdat de belangen van de partijen verschillen. Daarom is wetgeving nodig, zodat de verantwoordelijkheden en de kostenstructuur binnen de chartale keten helder is voor iedereen. Daarom voerde PwC een onderzoek uit in opdracht van het ministerie van Financiën en DNB. Alle betrokken partijen werden gehoord. En dit leidde tot drie mogelijke scenario’s voor de invulling van de toekomstige logistieke keten.

De Minister van Financiën koos- in afstemming met DNB – voor één van deze scenario’s. En dat is – zoals u kunt lezen in de Kamerbrief hierover - het scenario dat in onze ogen het minst ingrijpend is voor de markt en het beste past bij de verantwoordelijkheden die partijen horen te hebben. Namelijk een verplichting voor banken om geldopnames en stortingen aan te bieden, de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de infrastructuur te waarborgen en zich te houden aan tariefregulering. DNB houdt daar vervolgens toezicht op, maar is ook bereid banken te helpen om al dat geld efficiënter te verwerken. En wellicht gaat het DCC daar een rol in spelen.

Ik begrijp dat niet iedereen even verheugd is met dit voorstel. Bij een goed voorstel is iedereen ongeveer even ontevreden. Maar tegelijkertijd is de markt gebaat bij duidelijkheid en een doorgehakte knoop. Ik ga ervan uit dat ook de Kamer wil dat contant geld beschikbaar en bruikbaar blijft. En als de Kamer dat vindt, gaan we dat regelen.

Terug naar het DCC, naar een pand dat op meerdere manieren zorgt voor verbinding.

Ik noemde het vertrouwensanker goud, zodat we in economische zin altijd in verbinding staan met de rest van de wereld. En het contante geld dat mensen verbindt wanneer digitale opties ontoereikend zijn.

Maar er is nog een groot voordeel dat ik graag belicht. Het DCC helpt DNB om ons meer te verbinden met de maatschappij. Het gerenoveerde hoofdgebouw aan het Frederiksplein krijgt namelijk een publieke ruimte. Want daar kunnen we de beveiliging flink terugschroeven, nu de goud- en geldvoorraad hier in Zeist ligt. Voorheen verwelkomden wij bezoekers van het Frederiksplein nog vóór de binnenkomst met de tekst “verboden toegang voor onbevoegden” gevolgd door een intimiderend wetsartikel. Daarna beleefden zij een keuring die niet onderdeed voor die van Schiphol, maar dan zonder aansluitende vliegreis naar een zonnig oord. Dat wordt anders.

De deuren van het DCC sluiten zich na vandaag voor de meesten van jullie. Maar zodra de publieke ruimte op het Frederiksplein haar deuren opent, zijn jullie daar van harte welkom. In deze ruimte organiseren we debatten, exposeren we onder andere onze zeer oude en zeldzame muntencollectie en schenken we hele goede koffie. Alles om jullie uit te nodigen tot een gesprek met ons. En jullie zorgen, kritische geluiden en ideeën met ons te delen. Want het is onze taak om het vertrouwen in het financiële systeem te waarborgen. En door te horen wat jullie na aan het hart gaat, kunnen wij onze taak nog beter uitvoeren. Graag zie ik jullie daarom straks terug op het Frederiksplein.

Maar vandaag proost ik op jullie. Het cashcentrum staat hier in volle glorie door jullie inzet. Ik hef het glas op het bouwbedrijf Dura Vermeer en zijn onderaannemers, Kropman voor de installaties, adviseur Royal Haskoning DHV, het Architectenbureau Paul de Ruiter, projectmanager Stevens Van Dijck, PEC uit België, De Nationale Bank van België, Chubb en MacTwin en alle andere bedrijven die ons hebben geholpen. Ook onze eigen DNB’ers - dat waren er heel wat - die hieraan hebben meegewerkt: heel veel dank. En natuurlijk ben ik dankbaar voor de uiterst constructieve samenwerking met de burgemeester en wethouders van de gemeente Zeist en de gedeputeerde van de provincie Utrecht. Ook dank ik het ministerie van Defensie, de politiediensten, de veiligheidsdiensten en de KMAR die ervoor hebben gezorgd dat onze waardevolle spullen nu veilig in de kluis liggen.

En ten slotte ben ik blij met de coöperatieve opstelling van onze buren, Stichting het Utrechts Landschap. We hebben zeer prettig met jullie allemaal samengewerkt. Bedankt!

Ook noem ik graag de ‘inheemse bewoners’ en in het bijzonder de Hazelworm en de Veldleeuwerik. Zij kregen, om in financiële-markt-termen te spreken, de optie om het bouwproces te vertragen of zelfs te stoppen. Maar hebben deze optie niet gelicht. Een hele opluchting voor ons.

Hartelijk dank ten slotte aan alle overige aanwezigen vandaag die bijdroegen aan dit proces of nu al met het DCC samenwerken. En aan de mensen die vandaag hun verhaal zo moedig deelden in het panelgesprek. Gesprekken die we in de toekomst graag voortzetten op het Frederiksplein. Laten we straks vooral samen, met iedereen in deze zaal, het glas heffen op dit mooie succes.