Het Europees Comité voor Systeemrisico’s (European Systemic Risk Board - ESRB) heeft vandaag een set aanbevelingen gepubliceerd om risico’s in beleggingsfondsen aan te pakken. Aanleiding is de sterke groei van de sector en aanwijzingen dat fondsbeheerders meer risico zijn gaan nemen. De ESRB maakt zich zorgen over het gebruik van een ‘hefboom’ in fondsen, wat betekent dat met geleend geld of via derivaten wordt belegd.
© DNB
Vanwege die zorgen beveelt de ESRB de Europese Autoriteit voor Effecten en Markten (European Markets and Securities Authority - ESMA) aan om een risicomonitoringraamwerk te ontwikkelen voor zogeheten ‘alternatieve’ beleggingsfondsen, waaronder hedgefondsen, private equity fondsen en vastgoedfondsen. Om actief bij te dragen aan de Europese beleidsontwikkeling hebben DNB- en ECB-medewerkers een voorbeeld van zo’n risicomonitoringraamwerk ontwikkeld. Overigens is het hefboomgebruik in alternatieve beleggingsfondsen onder Nederlands beheer beperkt.
Alternatieve beleggingsfondsen zijn in Europa in de afgelopen 10 jaar in omvang verdrievoudigd tot EUR 5723 miljard. Deze sterke groei van beleggingsfondsen brengt nieuwe risico’s met zich mee. Een scenario waarin beleggers in grote aantallen uitstappen (een run), is het voornaamste systeemrisico. Wanneer beleggers uit beleggingsfondsen stappen kan dit fondsbeheerders ertoe dwingen om beleggingen op illiquide markten tegen forse kortingen te verkopen. Dit kan prijsschokken op financiële markten versterken – zeker wanneer fondsen een hefboom gebruiken – en tot verliezen leiden voor banken, verzekeraars en pensioenfondsen. Daarbij wijzen nieuwe bevindingen uit dat fondsen met een hefboom, net als minder liquide fondsen, gevoeliger zijn voor onttrekkingen van beleggers bij negatieve rendementen.
Alternatieve beleggingsfondsen zijn niet gebonden aan een wettelijke hefboomlimiet, maar bevoegde autoriteiten in Europa – waaronder DNB – hebben de mogelijkheid om in het belang van de financiële stabiliteit een hefboomlimiet op te leggen. Vooralsnog is dit beleidsinstrument niet ingezet. Daardoor kunnen alternatieve beleggingsfondsen in principe ongelimiteerd gebruik maken van een hefboom via leningen of derivaten om zo hogere rendementen te behalen.
DNB vindt een analyse en adequate aanpak van risico’s op Europees niveau wenselijk omdat beleggingsfondsen zich gemakkelijk over landsgrenzen kunnen verplaatsen en de risico’s een internationaal karakter hebben. Door samen met ECB-medewerkers een nieuw risicoraamwerk voor alternatieve beleggingsfondsen op te zetten, levert DNB een concrete bijdrage aan de ontwikkeling van zo’n raamwerk voor Europa; een taak die op aanbeveling van de ESRB de komende jaren door ESMA zal worden opgepakt. Daarbij acht DNB het van belang dat ook wordt nagedacht over de wijze waarop in de toekomst eventueel invulling gegeven zou kunnen worden aan de bevoegdheid om een hefboomlimiet op te leggen aan alternatieve beleggingsfondsen.
Zo'n 8% van de alternatieve beleggingsfondsen die onder beheer staan van Nederlandse vermogensbeheerders gebruikt een hefboom. De totale onderliggende waarde van de beleggingen van deze groep fondsen was EUR 97,5 miljard eind 2016. Het merendeel van deze fondsen heeft echter een beperkte hefboom. Daarnaast zijn er enkele factoren die de mogelijke bijdrage aan systeemrisico beperken. Zo zijn er geen aanwijzingen voor een structurele liquiditeitsmismatch. Dit betekent dat onder normale marktomstandigheden uitzettingen tijdig liquide kunnen worden gemaakt om aan alle mogelijke onttrekkingen van investeerders te voldoen. Bovendien is de verwevenheid met Nederlandse verzekeraars en pensioenfondsen groot. Hoewel dit een direct kanaal voor schokken naar het financiële systeem vormt, zou de doorgaans langere beleggingshorizon van verzekeraars en pensioenfondsen het risico op een acute run op deze fondsen kunnen beperken.
Een kleine groep hedgefondsen onder Nederlands beheer heeft echter een aanzienlijke hefboom, wat in de Europese richtlijn is gedefinieerd als netto uitzettingen groter dan drie keer de net asset value van een fonds (Figuur 1). Daarbij valt op dat de hefboom in deze hedgefondsen zeer volatiel is en in 2016 gemiddeld tussen een niveau van 25 en 46 keer de omvang van de net asset value schommelde. Deze volatiliteit toont het gemak waarmee netto uitzettingen met derivaten kunnen worden op- en afgebouwd en de potentie om marktschokken te versterken indien aanpassingen procyclisch zijn.
Grafiek 1 - Hefboom in kleine groep hedgefondsen volatiel
Hefboom = netto uitzettingen/net asset value
Bron: DNB
Nr 4 (2017): Developing macroprudential policy for alternative investment funds
De toegenomen internationale spanningen kunnen een impact hebben op financiële instellingen. Dat zegt De Nederlandsche Bank vandaag bij de presentatie van haar toezichtvisie voor 2025-2028 en een studie naar de effecten van geopolitieke risico’s op financiële instellingen.
Lees meer Groeiende geopolitieke risico’s hebben impact op de financiële sector
Vandaag publiceert De Nederlandsche Bank ‘Weerbaar in een gure wereld’, een onderzoek naar de mogelijke impact van geopolitieke risico’s op financiële instellingen. DNB-econoom Maurice Doll schreef mee aan de studie en vertelt over de belangrijkste bevindingen.
Lees meer ‘Europese samenwerking cruciaal om geopolitieke risico’s het hoofd te bieden’
In april zijn nieuwe Europese begrotingsregels in werking getreden. Hoewel de nieuwe regels realistischer zijn, blijven ze ingrijpend, zeker voor landen met hoge schulden. Of de nieuwe regels leiden tot voldoende afbouw van te hoge schulden, hangt af van de naleving en handhaving.
Lees meer Bij nieuwe Europese begrotingsregels is voldoende afstand tot 3%-tekortnorm belangrijk
“De geloofwaardigheid van het monetaire beleid ontstaat niet vanzelf. Die moet verdiend worden. Steeds weer opnieuw.” aldus Klaas Knot in zijn toespraak op Koç University in Istanboel. Daar sprak hij over de noodzaak van onafhankelijke centrale banken om de uitdagingen van onze tijd aan te kunnen.
Lees meer De missie van Gerard Vissering: waarom we onafhankelijke centrale banken nodig hebben
