Wat is de overeenkomst tussen het Nederlandse model van toezicht op de financiële sector en een tv-serie uit de jaren ’90? Maarten Gelderman onthult het mysterie in zijn nieuwste Toezichtblog.
Het is in de tussentijd 30 jaar geleden. Begin jaren ’90 was ik, net als vele andere Nederlanders, op zondagavond niet voor de buis weg te slaan. De VPRO zond op tv de cultserie Twin Peaks uit. De vele mysterieuze en soms ook wat creepy characters, met als hoogtepunt de dubbelganger van special FBI-agent Dale Cooper die zichzelf achtervolgt, hielden het halve land bezig. Wie vermoordde Laura Palmer? Dat uitzoeken kostte 18 afleveringen en daarna was de lol er af. Vijfentwintig jaar later werd er nog een vervolg gemaakt, dat aan mij geheel voorbij is gegaan. En toch heb ik nog dagelijks met Twin Peaks te maken.
Twin Peaks is de raadselachtige vakterm die gebruikt wordt om het Nederlandse model van toezicht op de financiële sector aan te duiden. Daarin is de ene piek de Autoriteit Financiële Marken (AFM), de gedragstoezichthouder, en wij, De Nederlandsche Bank (DNB) zijn als prudentieel toezichthouder de andere piek. Je zou haast denken dat de ontwerper van dit model het maar een mysterieuze aangelegenheid vond.
Dat valt gelukkig mee, en wie de moeite neemt de Wet op financieel toezicht te lezen, vindt daar een uitgebreide toelichting. De gedragstoezichthouder, de AFM dus, richt zich op de goede werking van markten en op de vraag of klanten wel zorgvuldig behandeld worden. De prudentieel toezichthouder, DNB, kijkt of de instellingen wel financieel gezond zijn. In de toelichting op de wet staat het heel mooi: als je beide rollen combineert, is het risico reëel dat een van beide elementen ondersneeuwt. Iets minder mooi gezegd: de toezichthouder kan zo druk bezig zijn met de gezondheid van de instelling, dat niet gekeken wordt of klanten nog wel netjes worden behandeld. Omgekeerd kan de toezichthouder zo veel klachten krijgen van onzorgvuldig behandelde klanten, dat er geen tijd overblijft om nog naar de gezondheid van de instelling te kijken, met alle gevolgen van dien.
Daarmee is het Twin Peaks-mysterie in toezichtland opgelost. Maar nog niet alle creepy characters zijn verdwenen. De gedragstoezichthouder AFM zou wel eens zaken kunnen doen die de financiële gezondheid van een instelling in gevaar brengen. En prudentieel toezichthouder DNB zou wel eens eisen kunnen stellen die niet goed uitpakken voor klanten. Daarom zitten we in de praktijk best wel vaak met elkaar om tafel om onaangename verrassingen te vermijden. Er is een behoorlijk brede en druk begane brug tussen de twee pieken.
Die brug is er ook bij toetsingen. Voordat iemand een financiële instelling mag besturen toetsen we of de betrokken persoon geschikt en betrouwbaar is (zie ook mijn vorige blog). Dat kan je niet alleen met een prudentiële of een gedragsbril doen. Dus als we een nieuwe bestuurder voor een bank of verzekeraar toetsen, melden we dat altijd aan de AFM om hen de kans te geven hun visie te geven. Dubbele poortjes tussen twee parallelle universa.
En dan heb je natuurlijk nog het monster van de toezichtoverlap en dubbele uitvragen, het broertje van de dubbelgangers uit de tv-serie. Sommige onderdelen van het toezicht zijn niet eenvoudigweg òf prudentieel òf gedragsgericht. Denk aan risicomanagement, bedrijfsvoering, IT. Vanzelfsprekend proberen we te voorkomen dat we allebei hetzelfde onderzoeken, en gegevens dubbel uitvragen. De klacht blijft echter terugkomen, en om te zorgen dat we echt alles in beeld hebben, geven we de sector ook de kans overlap bij ons te melden. Als we dingen dubbel blijken te doen, kunnen we dat dan rechtzetten.
Overigens heeft het monster toezichtoverlap ook een heel lelijk zusje, dat in de serie Twin Peaks niet zou misstaan: de toezichtlacune. DNB denkt dat de AFM ergens naar kijkt en de AFM denkt dat wij dat doen. En dus kijkt er niemand.
Onder het motto toezichtoverlap worden we als toezichthouders ook wel tegen elkaar uitgespeeld. Ik herinner me een telefoontje van een bestuurder van een instelling die meende dat een zojuist aangekondigd IT-onderzoek van ons een typisch geval van overlap was. Het leek hem logisch dat wij ons onderzoek zouden stoppen, want de AFM zou dit moeten doen. Nu wist ik dat de AFM dat niet van plan was, want dat hadden we van tevoren nagevraagd. Ik vroeg de bestuurder dus maar of hij als de AFM van plan zou zijn naar de IT te kijken, hij hen ook zou vertellen dat dat eigenlijk de rol van DNB is. De man liet daarop een bulderlach volgen en antwoordde enigszins besmuikt dat dat best eens zou kunnen: “Ach, je probeert er toch onderuit te komen, hè?”
Maarten Gelderman is bij DNB verantwoordelijk voor een breed pakket aan taken. Van het bestrijden van financieel economische criminaliteit zoals witwassen, en de toetsingen van nieuwe bestuurders en commissarissen, tot toezicht op het gedrag en de cultuur in een organisatie. Ook de vergunningverlening voor financiële partijen en het optreden (‘interventie en handhaving’) als regels in de sector worden overtreden, vallen eronder. In zijn blog vertelt hij wat hem opvalt in zijn dagelijks werk.
Blog
Erger jij je aan de informatie die een bank wil hebben als je een bankrekening opent? En wat heeft dat met de beveiliging op Schiphol te maken? Lees het nieuwe blog van Maarten Gelderman.
Nieuwsbericht
Recent zijn meerdere banken in de VS en Zwitserland ten onder gegaan. Dat kan tot zorgen leiden. DNB constateert dat Nederlandse banken er goed voor staan. En onderzoekt of strengere regels nodig zijn.
Lees meer
Speech
De afgelopen maanden is het onrustiger in de financiële sector. In de Verenigde Staten ging een aantal regionale banken onderuit, het Zwitserse Credit Suisse moest worden overgenomen door UBS. Hoe staan de Nederlandse banken ervoor en welke lessen kunnen we hieruit trekken?
Lees meer
