© DNB
Na een aantal jaren met lage inflatie, is de inflatie in het eurogebied de laatste tijd aanzienlijk gestegen. Dit roept twee belangrijke vragen op. Wat zijn de bepalende factoren achter deze ontwikkeling? En in hoeverre gaat het om een stijging die voorbijgaand is, of bestaat het risico dat de inflatie in de toekomst op een hoger niveau komt te liggen? Een DNB Analyse licht de factoren toe die de inflatie tijdens de pandemie beïnvloeden. Hoewel de huidige hoge inflatie naar verwachting van voorbijgaande aard zal zijn, zijn de opwaartse risico's voor inflatie duidelijk toegenomen. Elke evaluatie van de toekomstige inflatie is op dit moment echter hoogst onzeker aangezien de pandemie nog niet voorbij is.
In de jaren voor het uitbreken van de Covid-pandemie was de inflatie laag en lag deze onder de inflatiedoelstelling van de ECB van 2%. Gemiddeld bedraagt de consumentenprijsinflatie sinds 2011 1,3% en de kerninflatie 1,1% (dat is inflatie exclusief volatiele componenten energie en voeding). Dat was een flinke uitdaging voor het monetair beleid van de ECB, omdat de beleidsrente op de feitelijke ondergrens lag.
De coronacrisis heeft een aanzienlijke invloed gehad op de inflatie. In de eerste fase daalde de inflatie als gevolg van de lockdownmaatregelen die overheden namen om de pandemie in te dammen. In de tweede fase, die begon in het vierde kwartaal van 2020, liet het eurogebied een sterk herstel zien, wat gepaard ging met een duidelijke stijging van de inflatie.
De inflatie in het eurogebied is in de afgelopen maanden sterk gestegen door een combinatie van factoren. Sommige daarvan zijn tijdelijk, zoals de tijdelijke aanpassing van de Duitse btw-tarieven, en de statistische basiseffecten die veroorzaakt zijn door prijsdalingen van een jaar geleden als gevolg van de pandemie. Deze tijdelijke factoren zullen de komende maanden weer wegebben. Andere factoren zijn eveneens van voorbijgaande aard, maar blijken langer aan te houden dan aanvankelijk gedacht, zoals consumenten die uitgestelde aankopen doen, knelpunten in toeleveringsketens en stijgende prijzen voor energie en andere grondstoffen. De inflatievooruitzichten zijn momenteel zeer onzeker. Hoe langer de huidige hoge inflatie aanhoudt, des te groter het risico dat dit hogere niveau verankerd raakt in de inflatieverwachtingen en het gedrag van huishoudens en bedrijven, en op die manier zorgt voor ‘tweederonde-effecten'.
Een enigszins hogere inflatie is gewenst en helpt om de arbeids- en productmarkten te 'smeren'. De inflatie is heel lang onder de ECB-doelstelling van 2% gebleven. De huidige hogere inflatie zou een gunstig effect kunnen hebben op de inflatieverwachtingen voor de langere termijn en deze in de buurt van de ECB-doelstelling kunnen verankeren. De ECB zou dan sommige monetaire beleidsinstrumenten geleidelijk kunnen afbouwen.
Aan de andere kant zou een tijdelijk hogere inflatie de inflatieverwachtingen kunnen verhogen. Prijsstijgingen in bepaalde sectoren en in de industriële producentenprijzen kunnen dan worden doorberekend en leiden tot hogere kerninflatie. Hierdoor kan een loon-prijsspiraal ontstaan. De krappe arbeidsmarkt in sommige landen van het eurogebied, zoals Duitsland en Nederland, versterkt dit risico. Tot nu toe zijn dit soort tweederonde-effecten echter nog niet zichtbaar in het eurogebied. De loongroei is relatief bescheiden en de inflatieverwachtingen geven aan dat de huidige hoge inflatie grotendeels van voorbijgaande aard is. Maar tweederonde-effecten zijn bijzonder moeilijk te voorspellen in deze onzekere tijden met een unieke schok, zowel qua aard als omvang. Daarom is het belangrijk om de verdere inflatieontwikkelingen en de dynamiek van de inflatieverwachtingen nauwgezet te volgen, om een te hoog oplopende inflatie te voorkomen.
Meer informatie
Het inkomen uit buitenlandse directe investeringen in Nederland dat doorstroomt naar landen met een laag belastingtarief ligt sinds 2020 structureel lager dan voorheen, blijkt uit nieuwe cijfers van DNB. De inkomensstromen met andere landen bleven in dezelfde periode stabieler.
Lees meer Doorstroom naar belastingparadijzen structureel gedaald
Op 7 november was Klaas Knot te gast bij Room for Discussion, het interviewprogramma van studenten van de Universiteit van Amsterdam. Over de uitdagingen op het gebied van monetair beleid, economische groei, financiële stabiliteit en inflatiebestrijding.
Lees meer Klaas Knot te gast bij Room for Discussion (studenten UvA)
‘Gezien de toenemende cyberrisico's moeten we blijven werken aan het verkleinen van de kans op cyberaanvallen en tegelijkertijd onze weerbaarheid tegen de mogelijke gevolgen ervan vergroten.’, aldus Olaf Sleijpen op het IIF International Accounting and Reporting Forum.
Lees meer Risico's voor de financiële stabiliteit in het najaar van 2024
De toegenomen internationale spanningen kunnen een impact hebben op financiële instellingen. Dat zegt De Nederlandsche Bank vandaag bij de presentatie van haar toezichtvisie voor 2025-2028 en een studie naar de effecten van geopolitieke risico’s op financiële instellingen.
Lees meer Groeiende geopolitieke risico’s hebben impact op de financiële sector
