Een nieuwe DNB-studie concludeert dat contant geld nog steeds een belangrijke maatschappelijke rol vervult. Wel staat de noodzakelijke infrastructuur onder druk wat negatieve gevolgen voor de bereikbaarheid en de acceptatie van contant geld kan hebben. DNB geeft daarom opdracht voor een onafhankelijk onderzoek naar en advies over de chartale infrastructuur voor de middellange termijn.
Het gebruik van contant geld aan de kassa daalt al jaren. Lag dat acht jaar geleden nog op 60%, vorig jaar was dat gedaald naar 32% en dit jaar, deels door een reactie op de coronacrisis, versneld gedaald naar ruim 20% in oktober 2020. Ondanks de daling blijft het van belang dat contant geld breed geaccepteerd wordt in winkels en bij de overheid en dat het aantal geldautomaten niet verder afneemt.
DNB vindt de inwisselbaarheid van privaat geld (giraal, door banken gecreëerd en uitgegeven) en publiek geld (contant, door centrale bank uitgegeven) belangrijk voor het vertrouwen in het monetaire systeem. Zonder contant geld kan een burger zijn tegoed bij een bank niet meer opvragen. Contant geld is ook de enige manier voor mensen om, onafhankelijk van een bank, geld bij zich te dragen. Contant geld heeft belangrijke eigenschappen, zoals wettig betaalmiddel en daardoor algemene acceptatie en je kunt ermee betalen zonder betrokkenheid van derden. DNB onderzoekt samen met andere centrale banken in het Eurosysteem of digitaal publiek geld (“digitale euro”) in aanvulling op contant geld ook in de behoefte aan publiek geld kan voorzien. Maar vooralsnog is contant geld de enige vorm van publiek geld.
Door zijn specifieke eigenschappen is contant geld voor veel mensen een nuttig betaalmiddel en soms zelfs de enige manier om zelfstandig te kunnen betalen. Voor veel mensen is contant geld het best bruikbare betaalmiddel, ook omdat je er niet meer van kunt uitgeven dan je bij je hebt. Het dalende gebruik van contant geld aan de kassa mag daarom niet leiden tot verslechtering van de acceptatie ervan door winkels en overheidsorganisaties. Dat contant geld minder wordt gebruikt om mee te betalen was tot voor kort vooral een keuze van de burger, maar die wordt steeds vaker gedwongen te pinnen omdat sommige winkeliers geen contant geld accepteren.
Bovendien moet er in geval van een langdurige pinstoring of andere verstoring in het elektronische betalingsverkeer ook betaald kunnen worden. DNB laat in haar analyse zien dat contant geld daar heel geschikt voor is en dat banken daarom voldoende geldautomaten moeten blijven aanbieden. Dit is in het belang van de weerbaarheid van het gehele betalingsverkeer. Door het afnemend gebruik van contant geld daalt het aantal geldopnameautomaten al jaren. De toename van plofkraken van geldautomaten voor zowel uitgifte als afstorten heeft geleid tot onveiligheid en hinder voor burgers en winkeliers. Uiteraard staat hun veiligheid voorop en die krijgt daarom momenteel de volle aandacht van de banken. Geldmaat, het bedrijf dat stapsgewijs de geldautomaten van ABN AMRO, ING en Rabobank overneemt, voorziet voor volgend jaar 3850 automaten waar bankbiljetten kunnen worden opgenomen. Met dat aantal kan in Nederland contant geld functioneren als back-up betaalmiddel, maar dan moet dat aantal niet verder afnemen. Anders kunnen de banken niet voldoen aan een plots hogere vraag naar contant geld. In zo’n situatie is het handig als mensen al een klein bedrag aan contant geld bij zich hebben. Zo kan men de eerste paar dagen in een noodsituatie boodschappen doen en verlicht dit bovendien de druk op de vereiste capaciteit van de geldautomaten in de eerste periode van een crisisscenario. Het is daarom zinvol als mensen altijd wat contant geld bij zich hebben.
DNB heeft onder meer de wettelijke taak de goede werking van het betalingsverkeer te bevorderen en de geldsomloop van bankbiljetten en munten te verzorgen. Zolang er maatschappelijk behoefte is aan contant geld zal DNB de goede werking ervan bevorderen en willen borgen dat de chartale keten goed blijft functioneren. Dit laatste is gezien het huidige lage gebruik van contant geld aan de kassa niet langer vanzelfsprekend. De noodzakelijke infrastructuur dreigt te worden aangetast, wat negatieve gevolgen voor de bereikbaarheid en de acceptatie van contant geld kan hebben. DNB geeft daarom opdracht voor een onafhankelijk onderzoek naar en advies over de chartale infrastructuur voor de middellange termijn, zoals ook is aanbevolen in het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer eerder dit jaar. Dit onderzoek en advies omvat de gehele keten voor bankbiljetten en munten en de wijze waarop deze op middellange termijn kan voldoen aan de vereisten: veiligheid, betrouwbaarheid, bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid van contant geld, tegen aanvaardbare kosten. Het onderzoek zal worden uitgevoerd gedurende de eerste helft van 2021 zodat de conclusies beschikbaar zullen zijn in de zomer van 2021.
De rol en toekomst van contant geld
‘Waarom hebben we digitaal centralebankgeld nodig? Om de aansluiting met de samenleving te behouden. Om strategische autonomie na te streven. En om de toegang tot publiek geld in stand te houden in een steeds verder digitaliserende wereld.’
Lees meer
Ruim zeven van de tien betalingen aan de kassa waren in 2023 contactloos. Het traditionele insteken van een pinpas doen we steeds minder. Dit blijkt uit jaarlijks gezamenlijk onderzoek van Betaalvereniging Nederland en De Nederlandsche Bank.
Lees meer
Het totaal aantal winkeliers en dienstverleners waar je niet met cash kunt betalen is ongewijzigd gebleven ten op zichte van vorig jaar. Maar in sommige sectoren zien we verschuivingen. Bij 25% van de parkeergelegenheden kun je niet meer contant betalen, een jaar geleden was dat nog 16%.
Lees meer
In ons land betalen samenwonende vrouwen vooral de huishoudelijke kosten, zoals boodschappen, en mannen de grotere uitgaven, zoals hypotheekaflossing en belastingen. Maar dat is aan het veranderen: bij jongere generaties zijn die verschillen aanzienlijk kleiner, blijkt uit onderzoek van DNB.
Lees meer
