Toezicht op financieel-economische criminaliteit (‘integriteitstoezicht’)
Financiële integriteit is een voorwaarde voor een gezond financieel stelsel. Met financiële integriteit bedoelt de wetgever onder meer dat het stelsel niet gebruikt wordt voor witwassen of voor transacties waarmee bijvoorbeeld terrorisme gefinancierd wordt. De Nederlandsche Bank (DNB) houdt integriteitstoezicht op een breed scala aan (financiële) instellingen.
Deze pagina geeft een overzicht van de verschillende internationale en nationale kaders waarop het integriteitstoezicht van DNB gebaseerd is. Via de links onder elk kader komt u op de pagina van de relevante wet- en regelgeving, of op de pagina van DNB met aanvullende uitleg. Ook verwijst deze pagina u door naar de sectorale integriteitspagina's onder het kopje 'Voor de sector'. Op deze pagina’s kunt u de beleidsuitingen vinden die DNB heeft uitgebracht per sector.
Tot slot vindt u onderaan deze pagina een doorverwijzing naar informatie over de relevante richtsnoeren en aanbevelingen van Europese en internationale organisaties om witwassen en terrorisme financiering tegen te gaan.
Inhoudsopgave
Wetgeving
Europese Richtlijnen inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering (AMLD)
De Europese anti-witwas-richtlijnen beogen, door preventieve maatregelen voor te schrijven, te voorkomen dat via het financieel stelsel uit criminaliteit verkregen geld witgewassen wordt en dat gelden of voorwerpen aangewend worden voor terroristische doeleinden. Deze Europese richtlijnen zijn gebaseerd op de aanbevelingen van de Financial Action Task Force (FATF).
De richtlijnen kunnen hier worden geraadpleegd.
Wet financieel toezicht (Wft)
De Wft bevat, naast prudentiële regels, bepalingen om een integere bedrijfsvoering te bewaken. Anders dan de Wwft (zie volgend kopje) zien de bepalingen uit de Wft niet specifiek op het bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering, maar in het algemeen op het voorkomen van niet-integer gedrag van de onderneming, haar (mede) beleidsbepalers en haar werknemers. De Wft bevat bepalingen over belangenverstrengeling, betrokkenheid bij strafbare feiten of betrokkenheid bij andere handelingen die als maatschappelijk onbetamelijk worden gezien en relaties met personen die het vertrouwen in de instelling of de financiële markten kunnen schaden.
Op deze pagina vindt u meer informatie over de Wft.
Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)
De Wwft is de Nederlandse wet gericht op het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering. In de Wwft zijn de Europese anti-witwas-richtlijnen en internationale standaarden van de FATF geïmplementeerd. De Wwft is in het algemeen van toepassing op drie categorieën instellingen: banken, andere financiële ondernemingen (zoals elektronisch geldinstellingen, levensverzekeraars en wisselinstellingen) en beroepsgroepen (zoals aanbieders van cryptodiensten, notarissen en makelaars). Het regelgevend kader voor het beheersen van risico’s op witwassen en terrorismefinanciering, is risicogebaseerd. Dit houdt in dat de Wwft aan de hand van open normen voorschrijft wat er van de instellingen wordt verwacht in het kader van de bestrijding van witwassen en financieren van terrorisme. De instellingen nemen maatregelen om witwassen en het financieren van terrorisme te voorkomen en stemmen de intensiteit hiervan af op de risico’s die bepaalde type cliënten, producten, diensten, transacties en leveringskanalen alsook landen of geografische gebieden met zich meebrengen. DNB houdt toezicht op een grote groep van de Wwft-instellingen. Daarbij toetst DNB of de risicogebaseerde aanpak van de Wwft-instellingen conform de Wwft plaatsvindt.
Meer informatie over de Wwft kunt u vinden op deze pagina.
Meer informatie over de andere toezichthouders op de Wwft kunt u vinden op deze pagina van de Rijksoverheid.
De volledige wettekst van de Wwft kunt u vinden op deze pagina.
Sanctiewet 1977 (Sw)
Sancties zijn een belangrijk instrument voor internationale vrede en veiligheid, de bevordering van de internationale rechtsorde en de bestrijding van terrorisme. Sancties kunnen worden opgelegd aan personen, organisaties of landen met als doel het bemoeilijken van- of voorkomen van ongewenst gedrag. Sancties worden vaak opgelegd door de Verenigde Naties (VN) en Europese Unie (EU). Sancties opgelegd door de VN worden via de EU geïmplementeerd; EU-sanctieverordeningen hebben directe werking in Nederland. De grondslag voor de uitwerking van (inter)nationale regels ter uitvoering van internationale sanctiemaatregelen is de Sw, deze wet regelt het sanctiestelsel in Nederland. Financiële instellingen moeten controleren of sancties zijn opgelegd aan hun relaties aan de hand van sanctielijsten: lijsten met alle personen en organisaties waartegen sancties gelden. Financiële instellingen moeten melding maken in geval van een ‘hit’, dat wil zeggen zodra de identiteit van een relatie overeenkomt met de identiteit van een gesanctioneerde natuurlijk persoon of entiteit.
We verwijzen u graag door naar deze pagina voor meer informatie over de Sw en sanctieregelgeving.
Wire Transfer Regulation 2 (WTR 2)
De WTR 2 heeft als doel om de traceerbaarheid van informatie bij geldovermakingen te verbeteren, om te ondersteunen bij de voorkoming van, de opsporing van en het onderzoek naar het witwassen van geld en terrorismefinanciering.
We verwijzen u door naar de volgende pagina voor meer informatie over de WTR2.
Wet toezicht trustkantoren 2018 (Wtt 2018)
De Wtt 2018 heeft ook als doelstelling de integriteit van het financiële stelsel te beschermen. Dit door middel van de regulering van de trustsector, met name door bij te dragen aan het tegengaan van witwassen van gelden en het financieren van terrorisme. In de Wtt 2018 worden eisen gesteld aan trustkantoren met betrekking tot bedrijfsvoering en administratieve organisatie.
We verwijzen u door naar deze pagina voor meer informatie over de Wet toezicht trustkantoren 2018.
Pensioenwet
Integriteit is een belangrijke voorwaarde voor een gezond financieel stelsel. Daarom heeft de beheersing van integriteitsrisico’s een wettelijke grondslag in de Pensioenwet. Op basis van deze wet zijn pensioenfondsen verplicht hun organisatie zo in te richten dat een beheerste en integere bedrijfsvoering wordt gewaarborgd.
Meer informatie hierover kunt u vinden op deze pagina.
Uitvoeringsregeling Wwft
De Wwft biedt de mogelijkheid nadere regels te stellen bij ministeriële regeling. In de Uitvoeringsregeling Wwft is van deze mogelijkheid gebruik gemaakt.
Meer informatie over deze regeling kunt u vinden op deze pagina.
Beleidsuitingen DNB
DNB kan verschillende typen beleidsuitingen uitbrengen, hieronder worden kort de toezichthouderregelingen en beleidsregels weergegeven die van toepassing zijn op het integriteitstoezicht van DNB. Daarnaast heeft DNB ook een leidraad Wwft en Sw uitgebracht en brengt DNB ook geregeld factsheets, Q&A’s en Good Practices uit. Omdat deze laatste uitingen vaak specifiek zijn gericht op een bepaalde sector, kunt u deze uitingen vinden op de sectorpagina’s, waar u via onderstaande link naartoe kunt navigeren.
Voor meer informatie over de status van elk van deze beleidsuitingen verwijzen we u naar de Leeswijzer op de website van DNB.
Toezichthouderregeling
Een toezichthouderregeling is een algemeen verbindend voorschrift, gebaseerd op een specifieke grondslag in wet- en regelgeving. Dit is altijd een extern werkende regeling, die voor alle betrokkenen, inclusief DNB zelf, bindend is.
In het kader van het integriteitstoezicht, kent DNB de volgende toezichthouderregelingen:
Beleidsregels
Beleidsregels laten zien hoe DNB een bepaalde discretionaire bevoegdheid nader invult en toepast. Beleidsregels worden gepubliceerd in de Staatscourant.
Via onderstaande links komt u bij de gepubliceerde beleidsregels in het kader van het integriteitstoezicht van DNB:
DNB Leidraad Wwft en Sw
De Leidraad geldt voor alle ondertoezichtstaande instellingen van DNB en is een aanvulling op de Algemene leidraad Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) van de ministeries van Financiën en Justitie en Veiligheid en de Leidraad Financiële Sanctieregelgeving van het Ministerie van Financiën.
De leidraad verduidelijkt de wettelijke verplichtingen uit de Wwft, Sw, WTR2 en AVG en biedt handvatten voor de implementatie van deze verplichtingen.
De leidraad Wwft en Sw kunt u hier vinden.
Sectorspecifiek
- Aanbieders van cryptodiensten
- Banken
- Betaalinstellingen
- Elektronische geldinstellingen
- Factsheet Verwijzingsportaal bankgegevens
- Pensioenfondsen
- Premiepensioeninstellingen
- Trustkantoren
- Wisselinstellingen
Europese en internationale organisaties
Europese Bankenautoriteit (EBA)
Sinds 2019 heeft de EBA het mandaat om bij te dragen aan het beschermen van het financiële systeem tegen witwassen en terrorismefinanciering. Hiermee is de rol die voorheen ook lag bij de andere twee Europese autoriteiten: de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) en de Europese Autoriteit voor Verzekeringen en Bedrijfspensioenen (EIOPA) volledig geconsolideerd binnen de EBA.
De EBA is bevoegd om richtsnoeren (guidelines) en aanbevelingen (recommendations) uit te vaardigen aan bevoegde autoriteiten, banken en andere (financiële) instellingen die onder de vierde anti-witwasrichtlijn vallen. Daarmee wordt beoogd de consistentie, efficiëntie en effectiviteit van toezichtpraktijken te bevorderen en te verzekeren dat het Europese Unierecht gemeenschappelijk, uniform en consistent wordt toegepast.
Op deze pagina wordt een overzicht gegeven van de richtsnoeren en aanbevelingen die de EBA heeft vastgesteld ten behoeve van een geharmoniseerde toepassing van het Unierecht, voor zover het regels betreft voor financiële ondernemingen waarvan het toezicht op de naleving van die regels in Nederland berust bij DNB.
Financial Action Task Force (FATF)
Om witwassen en terrorismefinanciering internationaal aan te pakken heeft de G7 de FATF opgericht. Deelnemende landen, waaronder Nederland, moeten zich houden aan de standaarden die de taskforce heeft opgesteld. De FATF evalueert periodiek of de regelgeving van een lidstaat voldoet aan de eisen van de FAFT-standaarden en of het land effectief is in het tegengaan van witwassen en terrorismefinanciering. In 2021 werd geëvalueerd of Nederland voldeed aan de FATF-standaarden.
Op deze pagina vindt u uitgebreide informatie over de doelstellingen van de FATF en relevante doorverwijzingen.
Daarnaast kan de FATF landen die ernstige tekortkomingen laten zien plaatsen op de ‘zwarte’ of ‘grijze’ lijst. Met name de grijze lijst wordt regelmatig aangepast. Van instellingen onder toezicht van DNB wordt verwacht dat zij in het kader van de te nemen AML/CFT maatregelen, de specifieke omstandigheden van de landen op deze lijsten in acht neemt. Bij ‘Nieuws voor de Sector’ op de website van DNB vindt u de meest recente nieuwsberichten over de FATF waarschuwingslijsten. De actuele lijsten zijn ook hier te raadplegen.