Verzekeraars: veerkrachtig vangnet?

Datum: 14 november 2023
Spreker: Olaf Sleijpen
Locatie: Keynote op de Verzekeringsmiddag: ‘Een wendbare en solide verzekeringssector: scherp op kansen en risico’s’

Als verzekeraars staat u midden in het leven van mensen.

Mensen komen vaak bij u terecht wanneer hen iets vervelends overkomt. Schade, inkomensverlies, ziekte…

Vaak ook zaken die niet gepland zijn. Maar waar mensen wel een vangnet voor willen. ‘Voor het geval dat.’

Dit vangnet is niet statisch. Het is dynamisch. En om dit vangnet voldoende veerkracht te geven, kijkt u naar de toekomst. En die toekomst trachten in te schatten is een hele klus.

Nog maar enkele jaren geleden was ik zelf medeverantwoordelijk voor het toezicht op verzekeraars. En ik had niet kunnen bevroeden welke veranderingen er op u af zouden komen.

De pandemiejaren zijn gelukkig voorbij, maar u zult als vangnet ook de komende tijd danig op de proef gesteld worden.

Om te beginnen is er de inflatie. Die steeg het voorbije twee en een half jaar van onder de twee procent naar een piek van 10,6 procent in het eurogebied in oktober 2022.

Een jaar later, in oktober 2023, bedroeg de inflatie 2,9 procent. De daling kwam vooral door de daling van de energieprijzen die verleden jaar herfst bijzonder hoog waren. Maar de Europese kerninflatie – dat is de inflatie zonder energie- en voedselprijzen – was in oktober nog steeds 4,2 procent. En de verwachting is dat de inflatie nog enige tijd boven de 2 procent zal blijven.

Voor u betekent inflatie: gestegen loonkosten en servicekosten, en mogelijks ook een duurdere afwikkeling van claims van polishouders.

Verzekeringsproducten met kortlopende contracten laten toe om de inflatie relatief snel te ondervangen. Door de premies bij te stellen. Bijvoorbeeld bij schadeverzekeringen. En soms is contractueel vastgelegd dat premies inflatie volgen of dat verplichtingen niet geïndexeerd worden. Maar dergelijke bescherming tegen het inflatierisico is er lang niet altijd. Hiervoor is een goed asset liability management en een degelijke hedging strategie van groot belang.

De snelle stijging van de inflatie triggerde uiteraard een snelle respons van de ECB. In een historisch snel tempo verhoogde die de beleidsrente naar vier procent.

Dit had uiteraard ook een doorwerking naar de kapitaalmarktrente. Sinds begin 2022 is de rente op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van 10 jaar met 300 basispunten gestegen tot 3 procent.

Die hogere rente heeft natuurlijk ook een effect op u. Een positief effect wat uw verplichtingen met een lange looptijd betreft. Een negatief effect op de activa tegenover uw verplichtingen, zoals hypotheken, bedrijfsobligaties en staatsobligaties. Want die daalden in waarde.

Het renterisico is voornamelijk aanwezig voor levensverzekeraars, omdat hun verplichtingen vaak een hele lange looptijd hebben. De meesten van u hedgen dit risico in meer of mindere mate. Als het renterisico niet volledig is gehedged, zal de totale impact van een rentestijging positief zijn.

Er is ook een effect op uw liquiditeitspositie. Als u derivaten gebruikt om uw rentepositie te hedgen, zult u, bij onder- of overhedging, moeten bijstorten dan wel afromen bij rentewijzigingen.

En dan zijn er nog uw investeringen. Vandaag is commercieel vastgoed, bijvoorbeeld, goed voor acht procent van uw balans. Maar de vastgoedmarkt staat onder druk. In heel Europa. En hierdoor neemt het risico op wanbetaling toe. Iets waar u dus rekening mee moet houden.

Tot zover twee macro-economische uitdagingen waar u voor staat: de inflatie en de gestegen rente. Maar hier stopt het verhaal niet.

Want, beste verzekeraars, de samenleving waar u midden in staat verandert sterk en snel. De markt voor verzekeringsproducten wordt steeds Europeser. Nieuwe technologieën worden ontwikkeld. En ons klimaat warmt verder op.

Deze drie evoluties bieden kansen. Maar ze brengen ook risico’s en uitdagingen mee. Om deze kansen te grijpen en de uitdagingen het hoofd te bieden, moet u mee veranderen. Wendbaar zijn. Zodat u de soliditeit van uw onderneming kunt waarborgen. En uw rol van vangnet in onze samenleving kunt blijven spelen.

Ik zal deze drie evoluties nu even langslopen – te beginnen met de Europese markt voor verzekeringen.

Sinds de introductie van Solvency II, acht jaar geleden, kunnen buitenlandse verzekeraars gemakkelijker toetreden tot de Nederlandse markt. En dat gebeurde ook. Vooral in de schadeverzekeringsmarkt. Op dit moment is zelfs 30 procent van de Nederlandse schademarkt in handen van buitenlandse verzekeraars. En dit percentage stijgt jaar na jaar.

In een open Europese markt is dat natuurlijk niet zo gek en voor de consument in de regel zelfs goed. Maar het betekent ook meer concurrentie. Ook Nederlandse verzekeraars moeten daar op inspelen. Sterker nog, deze ontwikkelingen bieden ook kansen.

Een sine qua non van gezonde concurrentie is natuurlijk wel een level playing field op het vlak van regelgeving – dat er in de verschillende lidstaten een gelijkaardige interpretatie is van de Europese regelgeving. En dat elke lidstaat hier ook op toeziet. Bij EIOPA maken we ons hard hiervoor.

Verder zien we ook dat u samenwerking met of uitbesteding aan derde partijen opzoekt. Vaak in het kader van technologische innovaties. En zo komen we bij de tweede evolutie.

U zoekt die samenwerking of uitbesteding natuurlijk niet voor niets. Er liggen daar kansen. Zowel om efficiënter te werken – denk maar aan alle cloud service providers – als om klanten beter te bedienen met nieuwe verzekeringsproducten. Maar samenwerking met andere partijen brengt uiteraard ook risico’s mee.

Vandaag werkt u in grote mate digitaal. En uw klanten verwachten dat u ten alle tijden hun data goed beschermt. Dat u uw beveiligingsinfrastructuur goed op orde heeft. En dat is ook nodig.

Want volgens ENISA, het Agentschap van de Europese Unie voor cyberbeveiliging, kan sinds 2018 (noot 1)iedereen – van grote financiële instelling tot kleine third party service provider – een doelwit worden van cybercriminelen en zogenaamde state sponsored actors. En dus ook u, verzekeraars.

En dus, nog los van de vraag hoe u over het verzekeren van cyberrisico’s denkt, moet u uzelf beschermen. Uw eigen organisatie, maar ook uw hele samenwerkingsketen.

En zo komen we bij DORA – de Digital Operations Resilience Act. Helaas is mijn lezing dat u nog flink de zeilen moet bijzetten om tijdig aan deze Europese regelgeving te voldoen.

De derde evolutie die ik wilde aanstippen, is de opwarming van ons klimaat.

Volgens de recente KNMI-klimaatscenario’s moet Nederland zich voorbereiden op zwaardere weersextremen. En dat dit geen louter theoretische voorspellingen betreft, zal u de afgelopen jaren niet ontgaan zijn.

In juni 2016 zorgde een hagelstorm in Brabant voor meer dan 500 miljoen euro schade. In juli 2021 was Limburg aan de beurt. Mijn jeugd in de gemeente Valkenburg aan de Geul te hebben doorgebracht, heb ik het leed van dichtbij meegemaakt. Een overstroming leidde daar tot meer dan 200 miljoen euro schade. En deze zomer raasde de storm Poly over heel Nederland. De balans? Tussen de 50 en 100 miljoen euro schade.

Voor de financiële schade rekenen mensen op een vangnet. Maar hoe gaat u, verzekeraars, om met dergelijke onvoorspelbare weersextremen? Met steeds grotere dan wel frequentere schade?

Allereerst zult u de klimaatrisico’s goed in kaart moeten brengen en correct prijzen. Zodat mensen zich nog steeds goed kunnen beschermen. ‘Voor het geval dat’.

Ook kunt u, om mogelijke schade te beperken, inzetten op meer preventie- en adaptatiemaatregelen. Bijvoorbeeld in uw product- en dienstenaanbod. Op dit vlak kan een publiek-private samenwerking vruchten afwerpen. In onze verzekeringsstudie van vorig jaar hebben we opgeroepen tot het ontwikkelen van private verzekeringsmarkten voor het onverzekerbare deel van overstromingsrisico’s waarbij er meer duidelijkheid komt voor de rol van de overheid hierin. Of bij het vergoeden van schade bij herstel juist inzetten op klimaatresistentie. Dus niet alleen zorgen dat de ondergelopen kelder kan worden opgeknapt, maar de uitkering koppelen aan herstelmaatregelen die ervoor zorgen dat een volgende overstroming minder impact heeft.

Daarnaast krijgt u te maken met veel klimaatgerelateerde regelgeving vanuit Europa. Het doel hiervan is om duurzaamheid te integreren in uw bedrijfsmodel en strategie, in uw governance en risicomanagement, en in uw rapportages.

Om u hierbij te helpen, heeft DNB in 2023 een Gids ontwikkeld. Daarnaast hebben wij een groot deel van de verzekeringssector ondervraagt naar de implementatie van duurzaamheid in de bedrijfsvoering. Overall blijkt dat er best vooruitgang is geboekt in vergelijking met eerdere metingen. Maar evenzeer blijkt dat de sector er nog niet is. Daarom zal DNB uw sector ook in 2024 blijven monitoren.

Klimaatadaptatie en -mitigatie bieden overigens ook enorme kansen voor de financiële sector. De transitie naar een meer duurzame economie moet namelijk gefinancierd worden. En ook verzekeraars spelen hierbij een belangrijke rol, economisch en maatschappelijk. Het gaat dus niet alleen om beheersing van risico’s wanneer we het over klimaat hebben.

Beste verzekeraars, ieder van u staat, op uw eigen manier, midden in het leven van mensen. Midden in onze samenleving. En dat brengt uitdagingen mee. Van inflatie en renteverhogingen tot concurrentie en third party connecties. Van cloud-werken tot cyberveiligheid. Van de occasionele Hollandse vrieswinter tot ernstige klimaatrisico’s.

U staat voor de opgave om, in deze uitdagingen, kansen te zien. Voor uzelf. Voor uw klanten. ‘Voor het geval dat.’ En zo ook de toekomst van een vangnet te voorzien. In het verleden toonde u al de veerkracht en de wendbaarheid hiervoor. En dus vraag ik u: zult u die ook nu weer tonen? Dat hoor ik graag van u.

Ik wens u een fijne middag. Dank u.

Noot 1: ENISA Threat Landscape Report 2018 — ENISA (europa.eu)