Het model Spinoza f 1000 (1972)

Op dit biljet, de hoogste denominatie uit het guldentijdperk, kijkt de Nederlandse filosoof en politiek denker Baruch Spinoza ons vriendelijk aan. Deze denker uit de Verlichting was in zijn tijd – de 17^e eeuw – niet heel populair. Men vond zijn ideeën over vrijheid en meningsuiting maar gek en zelfs gevaarlijk. Later groeide zijn faam en vanwege de impact van zijn tolerante gedachtegoed is hij nu zelfs opgenomen in de Canon van Nederland. Over tolerantie gesproken: opmerkelijk aan het Spinoza-biljet is dat er geen herkenningstekens waren opgenomen voor visueel gehandicapten, terwijl dit bij alle andere denominaties in de Erflaters II-serie wel degelijk een eis was. Geld moest namelijk herkenbaar en vooral gebruiksvriendelijk zijn voor een breed publiek.

Over geld had Spinoza trouwens ook wat te zeggen. Volgens hem zagen mensen geld te veel als een waarde op zich, en had geld daarmee zijn primaire functie als ruilmiddel verloren. In plaats van het verzamelen van zo veel mogelijk geld zouden mensen zich volgens Spinoza moeten richten op ons gezamenlijk zelfbehoud. Dit idee leefde voort in de 20^e eeuw, waardoor het portret van Spinoza op f 1000 soms met scheve ogen werd ontvangen. Zo vertelde de Amsterdamse kunstenaar Aat Veldhoen in 1983:

“Neem Spinoza. Zijn filosofie was dat hij bij zijn dood geen schulden, maar ook geen enkele bezitting zou hebben en daar heeft hij naar geleefd […] Maar de ironie is dat nu Spinoza op de biljetten van duizend gulden staat. Uitgerekend hij staat op het duurste geld! Dat vind ik schrijnend, navrant!”

Een middelvinger naar het biljet dus. Oh ja, de vinger! Het model Spinoza is vooral bekend om de befaamde vingerafdruk van ontwerper Oxenaar, geplaatst in de linker haarlok van de filosoof. De vingerafdruk stond niet in het door DNB goedgekeurde ontwerp (zie afbeelding). Toen men hierachter kwam was het natuurlijk al te laat: hierom zie je dus alleen op de biljetten zelf de vingerafdruk terug. Hoewel DNB niet al te enthousiast was bleven ze fan van de ontwerper: ze zagen het ‘onorthodox kwajongensgedrag’ door de vingers.

De f 1000 circuleerde van 15 januari 1973 tot 1 januari 2002. Het biljet is ondertekend door DNB president Zijlstra. Tot 1 januari 2032 kan dit biljet nog ingewisseld worden bij de kasbalie.

Meer lezen?

• Guldenbankbiljetten omwisselen - De Nederlandsche Bank (dnb.nl)